Zehirlenme neden olur?
Belirli miktarda alındığında vücuda zarar veren maddelere zehir, zehirli maddelerin girmesi ile vücudun normal işlevinin ve fonksiyonlarının bozulmasına ise zehirlenme adı verilir. İlaçlar, ev temizliğinde kullanılan maddeler, böcek öldürücü kimyasallar, bazı gazlar, buharlar, yangın dumanı, bazı bitkiler ve günlük yaşamda kullanılan çeşitli ürünler zehirlenmelere neden olabilir.
Zehirlenme türleri
Zehirli maddenin vücuda girme durumuna göre zehirlenmeler; sindirim, solunum ve deri (cilt) yolu ile zehirlenmeler şeklinde üç gruba ayrılır.
- Sindirim yolu ile zehirlenme nasıl oluşur? Sindirim yolu ile zehirlenme zehirli maddenin sindirim yolundan vücuda girmesi ile meydana gelen ve oldukça sık rastlanan zehirlenme türüdür. Ev yaşamında özellikle 1-4 yaş arasındaki çocuklarda sindirim sistemi yolu ile zehirlenmelerin önemli yeri vardır.
- Solunum yolu ile zehirlenmeler nasıl oluşur? Solunum yolu ile vücuda giren karbonmonoksit, karbondioksit, metan, klor gibi gazlar ile çeşitli yapıştırıcılar, boya ve benzeri gaz ya da buhar haldeki kimyasal maddelerden kaynaklanan zehirlenmelerdir.
- Deri yolu ile zehirlenmeler nasıl oluşur? Deri yolu ile zehirlenme, zehirli maddenin vücuda böcek sokmaları, zehirli hayvan ısırması, ilaç enjeksiyonu şeklinde ya da doğrudan temas yolu ile emilerek (saç boyaları, böcek öldürücüler gibi) deri yolu ile girmesi sonucu ortaya çıkan zehirlenmelerdir.
Zehirlenme belirtileri
Zehirlenmelerde görülen belirtiler çok çeşitli olup, zehirli maddelerin niteliğine ve zehirli maddeden vücuda ne kadar girdiğine bağlıdır. Vücut sistemlerine bağlı olarak belirtiler değişiklik gösterir.
- Zehirlenme sonrası sindirim sisteminde görülen belirtiler: Sindirim sisteminin bozulması sonucu bulantı, kusma, karın ağrısı, şiddetli ishal ve benzeri şikayetler meydana gelir.
- Zehirlenme sonrası sinir sisteminde görülen belirtiler: Sinir sisteminin bozulması nedeni ile bilinç kaybı, havale, rahatsızlık hissi, kaslarda ağrı, hareketlerde uyumsuzluk gibi belirtiler ortaya çıkar.
- Zehirlenme sonrası solunum sisteminde görülen belirtiler: Solunum sisteminin bozulmasına bağlı olarak solunum güçlüğü, morarma, solunumun durması, baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması gibi belirtiler görülür.
- Zehirlenme sonrası dolaşım sisteminde görülen belirtiler: Dolaşım sisteminin bozulması sonucu nabız ritminde ve sayısında değişiklikler, kalp durması gibi belirtiler görülür.
Ayrıca, zehirli maddenin vücuda giriş yoluna bağlı olarak dudaklarda ve ağız çevresinde yanıklar, ciltte kızarıklık ve benzeri bölgesel belirtiler görülebilir.
Zehirlenme nasıl oluşur
Sindirim yolu ile zehirlenmelerde ilk yardım yöntemleri
- Sindirim sistemi zehirlenmelerinde öncelikle hasta veya yaralının bilinci kontrol edilir.
- Hasta veya yaralının yaşam bulguları değerlendirilir.
- Hasta veya yaralının bilinci yerinde ise ağzı su ile çalkalanır, elleri zehirli madde ile temas etmiş ise eller de yıkanmalıdır.
- Hasta ya da yaralıya ağız yolu ile herhangi bir şey verilmez ve kusturulmaya çalışılmaz (Özellikle yakıcı madde zehirlenmelerinde hasta kusturulmamalıdır).
- Zehirleyici maddenin tespiti için veri toplanmalı ve tıbbi yardım ekibine toplanan veriler yetiştirilmelidir.
- Bilinç kaybı var ise hasta veya yaralıya koma pozisyonu verilmelidir.
- Acil tıbbi yardım istenmelidir (112).
Not: Zehirli maddenin alımı sırasında tahriş olan sindirim kanalındaki hasar kusma ile daha da artabileceği için kesinlikle sindirim sistemi yolu ile zehirlenen kişi kusturulmaya çalışılmamalıdır.
Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilk yardım yöntemleri
Öncelikle patlama ve yangınlara karşı olay yeri güvenlik önlemleri (gaz vanasının kapatılması, elektrik düğmelerine dokunulmaması, çakmak ya da kibrit çakılmaması, yoğun duman var ise maske ya da ıslak bez kullanılması), hasta veya yaralıyı çıkarmak için ip kullanılması ve benzeri önlemler alınmalıdır.
- Solunum yolu zehirlenmelerinde hasta veya yaralı temiz havaya çıkartılır ya da mümkün ise cam, kapı açılarak ortam havalandırılır.
- Hasta veya yaralının yaşam bulguları değerlendirilir. Gereken durumlarda temel yaşam desteği (suni solunum) verilir.
- Hasta veya yaralının bilinci yerinde ise yarı oturur pozisyonda, hastanın bilinci kapalı ise koma pozisyonunda bekletilir.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Deri yolu ile zehirlenmelerde ilk yardım yöntemleri
- Deri yolu ile zehirlenmelerde hasta veya yaralının ellerinin zehirli madde ile teması önlenir.
- Hasta ya da yaralının yaşam bulguları değerlendirilir.
- Hasta veya yaralının zehir bulaşmış giysileri çıkartılır.
- Deri bol su ve sabun ile 15-20 dakika kadar süre ile yıkanır.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Not: Deri yolu ile zehirlenmelerde zehirli madde ne kadar çabuk vücuttan uzaklaştırılır ise emilim de o kadar az olacağı için giysilerin çıkarılması, zehirli madde bulaşmış vücut bölgelerinin yıkanması gibi önlemler ile zehirli madde vücuttan uzaklaştırılmaya çalışılır. Yaşamsal fonksiyonların devamı sağlanır ve tıbbi yardım istenir.
Evde zehirlenme kazaları nasıl önlenir?
- İlaçların ve temizlik malzemelerinin çocukların erişemeyeceği yerde ya da kilit altında saklanması önemlidir.
- Yiyecek ve içecek kaplarına zehirli maddeleri koymamak, zehirli madde içeren kapları görünür şekilde etiketleyerek kilit altında saklamak gerekir.
- Evlerde kullanılan gaz veya tüp ile çalışan cihaz veya araç ve gereçlerin bağlantılarının güvenli olması ve belirli aralıklar ile kontrol edilmesi gerekir.
- Gaz veya tüp ile çalışan araç ve gereçlerin kullanıldığı ortamlardaki havalandırma bacalarının ya da pencerelerinin açık durması gerekir.
- Ortamda gaz kokusu varlığında elektrik düğmeleri dokunulmamalı, kibrit, çakmak çakılmamalı, kıvılcım oluşturabilecek hareketlerden kaçınılması gereklidir.
Zehirlenme neden olur
Şofben zehirlenmeleri neden olur?
Şofben zehirlenmeleri, likit petrol gazı ile (LPG) çalışan şofbenlerin 6 m küpten küçük ve havalandırması yetersiz mekanlarda kullanılması ile ortamdaki oksijenin hızlı bir şekilde tükenmesine bağlı olarak meydana gelir. Sanılanın aksine LPG zehirli değildir; ancak kapalı ortamda belli miktarda gaz birikmesi patlama nedeni olabilir.
Karbonmonoksit zehirlenmesi neden olur?
Karbonmonoksit gazı renksiz, kokusuz, havadan hafif ve rahatsız edici olmayan bir gazdır. Karbonmonoksit gazı kanın oksijen taşımasını önlediği için hücre ve dokuların oksijensiz kalması sonucu zehirlenmeye neden olur. Karbonmonoksit zehirlenmeleri endüstriyel merkezlerde oldukça sık karşılaşılan zehirlenmelerdir. Karbonmonoksit gazı yoğun olarak eksoz gazları, gaz ve kömür ısıtıcıları, mangal kömürleri, kuyular ve derin çukurlarda bulunur.
Karbonmonoksit zehirlenmesi belirtileri
- Yorgunluk
- Huzursuzluk
- Bulantı, kusma
- Baş dönmesi
- Karıncalanma
- Cilt ve tırnaklarda kısa süreli kiraz kırmızısı renk değişimi
- Göğüs ağrısı (anjina)
- Çarpıntı (taşikardi)
- Tansiyon düşüklüğü (hipotansiyon)
- Koma durumu ve solunum durması, kalp durması gibi belirtiler, karbonmonoksit zehirlenmelerinde görülen belirtiler arasındadır.
Şofben ve karbonmonoksit zehirlenmelerinde ilk yardım
- Karbonmonoksit zehirlenmesinde hasta veya yaralı bulunduğu ortamdan uzaklaştırılır.
- Hasta veya yaralı mümkün olduğunca hareket ettirilmez.
- Hasta veya yaralının solunum yolu açıklığı sağlanır.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Şofben zehirlenmeleri nasıl önlenir?
- Şofben zehirlenmesinden korunmak için şofben iyi çeken bir bacaya bağlanmalıdır.
- Bulunduğu alanın havalandırması yeterli olmalıdır.
- Şofben ile tüp bağlantısı arasındaki bağlantı hortumunun uzunluğu en az 125 santim olmalıdır.
- Banyo kapısı içeriden kilitlenmemeli ve banyoda bulunan kişi belli aralıklar ile kontrol edilmelidir.
Benzer sağlık yazıları
- Genel ilk yardım yöntemleri
- Bayılmalarda ilk yardım yöntemleri
- Temel yaşam desteği nedir
- Koma durumunda ilk yardım nasıl yapılır
- Yılan sokmalarında ilk yardım nasıl yapılır
