Yanık nedir? Yanıklarda ilk yardım
Yanık ve yanıklar genel anlamı ile dışarıdan etken olan bir ısı, kimyasal madde, sürtünme ya da radyasyon nedeni ile cilt veya et bütünlüğünün bozulmasıdır. Dışarıdan gelen ısı her ne şekilde gelirse gelsin önce derinin bütünlüğünü bozar. Donmalarda deride yanık benzeri hasarlar oluşturabilir.
Yanık türleri ve nedenleri
Yanıklar etkenlerine göre değerlendirilirler. En sık görülen yanık sorunları sıcak su veya sıcak sıvılar ile oluşan yanıklardır.
İkinci sıklıkta görülen yanık sorunları alev yanıkları veya sıcak cisimlerin teması sonucu oluşan yanıklardır.
Ücüncü sıklıkta görülen yanıklar elektetrik çarması nedeni ile oluşan yanıklardır.
Bunların dışında görülen yanıklar ise donma ile, kimyasal maddeler ile oluşan yanıklar şeklinde görülür.
En sık yanmaya maruz kalan vücut bölgeleri
Vücutta yanması tehlike yaratacak en önemli vücut bölgeleri genellikle yüz ve genital bölge yanıkları olarak değerlendirilse de, yanığın derin olduğu her yanık bölgesi tehlikelidir. Bu nedenle özel bölgelerin yanıklarının yanı sıra yaranın derinliği de çok önemlidir. Özellikle yanık genital bölgede, yüzde, ağız, burun ve solunum yollarında oluşmuş ise hasta mutlaka hastane koşullarında tedavi edilmelidir. Bu bölgelerin yanıklarında yanığın derecesi 1’inci derece bile olsa hastane takibinde tedavi edilmelidir.
Yanıklar nasıl derecelendirilir?
Yanıklarda derecelendirme
Yanığı oluşturan etkenin deri üzerinde yaptığı hasara göre derecelendirilir. Yanık ne kadar derin olur ise iyileşmesi de o kadar zor olur. Yanıklarda yanık izi kalması yaranın derinlik derecesine göre değişir. Yanıklarda derinlik 1’inci, 2’inci ve 3’üncü derece şeklinde sınıflandırılır. Birde 4’üncü derece yanıklar vardır ve 4’üncü derece yanıklar en derin olan ve kemiğe kadar dayanan yanıklardır.
Birinci derece yanıklar : Birinci derece yanıklarda derinin bütünlüğü bozulmaz ve deride sadece hafif bir kızarıklık, ağrı ve ödem oluşur. 1’inci derece yanıklar güneş yanıklarında olduğu gibi bir hasar oluşturur ve birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.
İkinci derece yanıklar : İkinci derece yanıklar deride kabarcıklar ve su toplanması, ağrı oluşan yanıklardır. Derinin kendini yenilemesi ile iyileşir.
Üçüncü derece yanıklar : Üçüncü derece yanıklarda derinin tüm tabakaları etkilenmiştir ve kaslar, sinirler ve damar üzerinde de etkilidir. Beyaz ve kara yaradan siyah renkli yara şeklinde aşamaları vardır. Üçüncü derece yanıklarda sinirler hasar gördüğü için genellikle ağrı çok fazla hissedilmez.
Dördüncü derece yanıklar : Dördüncü derece yanıklar deri bütünlüğünün tamamen bozulduğu ve yanığın kemiğe kadar dayandığı yanıklardır.
Yanık tedavisi nasıl yapılır?
Yanık tedavisine başlamadan önce yanığın ne şekilde ve neye maruz kalarak oluştuğunu doktorun iyi bilmesi önemlidir. Yanığın nasıl oluştuğunun anlaşılmasından sonra vücutta oluşan yanığın derecelendirilmesi yapılmalıdır. Vücuttaki yanık bölge yayılımı % 10’dan fazla ise hastaya hastanede serum tedavisi uygulanmalıdır.
Yanığın derecesinin 1 veya 2’inci derece olup olmadının önemli olmadığı yüz, genital bölge ve solunum yolları yanıklarında da hasta hastanede tutularak serum tedavisi ve gerekir ise oksijen tedavisi verilerek, solunum yollarını açan ilaçlar verilerek tedavi edilmelidir. Yanığın tedavisi yapılırken yanığın derinliği de önemlidir. Yanığın etkenine göre hastanın yanık olan bölgesi su ile soğutulmalı veya serum ile yıkanmalıdır.
Yanık olan bölgeye yapışan yabancı madde var ise bu madde yanık bölgesinden uzaklaştırılmalıdır. Elektrik çarpması ile yanmış ya da hasar görmüş hastanın cildindeki ölü dokular temizlenmelidir. Bu işlemler kesinlikle hastane koşullarında yapılmalıdır. Yani ikinci derece yanıklarda mutlaka hastaneye gidilmelidir. Yüz yanığı, genital bölge yanığı, solunum yollarında oluşan yanıklar gibi yanıklarda derece 1 veya 2 fark etmeksizin doktora, hastaneye baş vurulmalıdır. Tam kalınlıktaki yanıklar genellikle deri grefti şeklinde cerrahi yöntemler ile tedavi edilebilir. Yanıklar sonucu en önemli komplikasyon enfeksiyon oluşmasıdır.
Yanıklarda ilk yardım
Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardım yöntemleri
- Isı ile oluşan yanıklarda yanığa maruz kalan bireyin panik yapmasına engel olmak gerekir. Yanar haldeyken koşması engellenir.
- Hasta veya yaralının üzeri battaniye ya da bir örtü ile kapatılır ve yuvarlanması sağlanır.
- Hasta veya yaralının yaşayıp yaşamadığı kontrol edilir.
- Yaralının solunum yallarının etkilenip etkilenmediği kontrol edilir.
- Yaralının yanık bölgesi en az 20 dakika soğuk su altında tutulur. Fakat yanık bölge büyük ve ısı kaybı çok olacak ise soğuk su tutulması önerilmez.
- Yaralının yanan bölgesinde ödem oluşabileceği için yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır.
- Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan keserek ya da yırtarak giysiler çıkarılır.
- Yaralının yanan bölgesinin hijyenine ve temizliğine dikkat edilir.
- Yanık bölgelerde su toplamış kabarcıklar patlatılmaz.
- Yanık üzerine ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler sürülmemelidir.
- Yaralı battaniye veya örtü ile ile örtülür.
- Yaralının yanık bölgeleri birlikte bandaj yapılmamalıdır. Yani yanık bölgeler ayrı ayrı bandaj yapılır.
- Yanık bölge geniş veya hastane uzak ve hastanın kusması yok ise, hastanın bilinci yerinde ise sıvı kaybını önlemek için tuzlu, karbonatlı su (1 litre su, 1 çay kaşığı karbonat, 1 çay kaşığı tuz karışımı olan sıvı) içirilir.
- Tıbbi yardım istenir
Kimyasal yanıklarda ilkyardım nasıl yapılır?
- Kimyasal bir madde nedeni ile oluşan yanıklarda deri ile temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deri ile teması önlenmelidir.
- Yanığa maruz kalan vücut bölgesi tazyiksiz su ile, en az 15-20 dakika kadar yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır.
- Yaralının giysileri çıkarılmalıdır.
- Yanığa maruz kalan yaralının üzeri örtülmelidir.
- Bir an önce tıbbi yrdım istenmelidir.
Elektrik çarpmalarında ilkyardım nasıl yapılır?
- Elektrik çarmalarına bağlı yanıklarda veya elektrik çarmalarında öncelikle sakin olunmalı panik yapılmamalıdır.
- Elektrik çarpmalarında yardımcı olan kişi yaralalıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmeli, akımı kesme imkanı yok ise tahta çubuk ya da ip gibi bir cisim ile elektrik teması kesilmelidir.
- Hasta veya yaralının ABC’si değerlendirilir.
- Yaralının ABC’si demek hava yolu açık mı? boğazını tıkayan bir şey var mı? dili boğazına kaçmış mı? A.
- Yaralı nefes alıp veriyor mu? B.
- Yaralının kan dolaşımı devam ediyor mu? kalbi atıyor mu? nabzı atıyor mu? C
- Yaralı hangi durumda olursa olsun, nedeni ne olursa olsun yaralının ABC’si mutlaka kontrol edilmelidir.
- Elektrik çarpan yaralıya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir.
- Elektrik çarpan yaralı hareket ettirilmemelidir.
- Elektrik çarpmalarında yaralanan bölgenin üzeri temiz bir bez ile örtülmelidir.
- Tıbbi yardım istenmelidir.
- Tıbbi yardım numarası Türkiye’de ”112”dir.
Benzer sağlık konuları
- Sıcak çarpmasında ilkyardım nasıl yapılır
- Epilepsi nöbetlerinde ilkyardım nasıl yapılır
- Kalp masajı nasıl yapılır
- Kırık, çıkık ve burkulma neden olur
