Yanan ağız sendromu (YAS), genellikle ağız mukozası muayene sırasında normal olduğu halde, başta dil olmak üzere ağız boşluğunda dayanılması zor ağrı ve yanma şeklinde tarif edilen bir durumdur. Yanan ağız sendromu erkelerde ve kadınlarda görülmekle birlikte orta yaşlı ve yaşlı kadınlarda (örn. menopoz dönemindeki kadınlarda) daha sık görülür.
YANAN AĞIZ SENDROMU NEDENLERİ
Bu durumun çoğunlukla nedeni bilinmemekle birlikte, tıbbi ve psikiyatrik birçok etkenin rolünün olduğu düşünülmektedir. Benzer şikayetlere neden olabilen mukozal ya da sistemik hastalıklar söz konusu olduğunda bu tablo, sekonder yanan ağız sendromu olarak adlandırılır.
Lokal (ağız ve ağız bölgesi ile ilgili) faktörler;
- Ağız kuruluğu,
- Parafonksiyonel alışkanlıklar (örn. diş sıkma, uzun süreli sakız çiğneme, kalem gibi eşyaların ağızda tutulması gibi),
- Temporomandibular eklem disfonksiyonu,
- Diş protezleri,
- Mantar enfeksiyonları,
- Ağız hijyenine dikkat edilmemesi,
- Ağızda galvanizm.
Sistemik faktörler;
- Bazı vitamin ve mineral eksiklikleri (örn. B1, B2, B12, biotin, niasin, demir ve çinko eksiklikleri gibi),
- Sindirim sistemi hastalıkları (örn. Helikobakter pilori enfeksiyonu gibi),
- Bazı endokrinolojik hastalıklar veya durumlar (örn. hipotiroidi (tiroid hormonu eksikliği), diyabet (şeker hastalığı) ve menopoz dönemleri),
- Anemi,
- Sjögren sendromu.
Psikojenik faktörler;
- Depresyon,
- Anksiyete bozukluğu,
- Obsesif kompulsif bozukluk,
- Kanser fobisi.
Psikiyatrik bozuklukların ağız yanması sendromuna eşlik eden bir durum mu olduğu yoksa ikisi arasında etyolojik bir ilişki mi olduğu konusunda net bir görüş birliği yoktur, yani bu konu tartışmalıdır. Bu hastalardaki psikiyatrik bulgular, kronikleşmiş ağrı hissinin nedeni veya sonucu olabilir.
Diğer faktörler;
- Sigara ve/veya alkol kullanımı,
- Bazı ilaçlar (ACE inhibitörleri, antiretroviral ve antidepresan ilaçlar),
- Parkinson hastalığı,
- Trigeminal ve glossofaringeal nevraljiler,
- Alerjik kontakt dermatit,
- Radyoterapi.
YANAN AĞIZ SENDROMU BELİRTİLERİ
Yanan ağız sendromu genellikle yavaş başlangıçlı olup, belirtiler yıllar içinde şiddetlenir. Belirtiler başladığında, hastalar bu belirtileri genellikle dişler ile ilgili problemlere bağlar.
Belirtiler;
- Ağzın iki tarafında da her gün yanma ve karıncalanma/uyuşma gibi ağrı benzeri duyular,
- Tat alma bozukluğu,
- Ağız kuruluğu,
- Ağızda metalik bir tat,
- Ağız içinde, diş etlerinde kaşıntı,
- Susuzluk hissinde artış,
- Ağız kokusu,
- Yutma güçlüğü,
- Çene eklemi, boyun ve omuz kaslarında ağrı veya gerginlik,
- Kişilik özelliklerinde ruh hali değişiklikleri,
- Genital bölgelerde yanma.
Ağrı; ağız mukozasında derinde hissedilir, en az 4-6 ay sürer, hemen hemen gün boyu devam eder, yeme içme gibi eylemler dışında genellikle daha da kötüye gitmez, uykuyu pek etkilemez.
YANAN AĞIZ SENDROMU TEŞHİSİ
Ağız yanması sendromunun teşhisi genellikle zordur. Tanı, diğer olası sebepler dışlanarak konulabilir. Bu hastalarda ilk olarak ayrıntılı öykü alınır, dikkatli ağız mukozası muayenesi yapılır ve gereken durumlarda laboratuvar testleri istenir.
Hastanın öyküsü alınırken yanma hissinin yerleşimi, süresi, şiddeti, ne zaman başladığı, gün içinde gösterdiği seyir, şikayetleri arttıran ya da azaltan faktörler gibi özelliklerin değerlendirilmesi gerekir. Bu duruma sebep olabilecek diğer hastalıklar (diyabet, tiroid hastalıkları, depresyon, anksiyete bozukluğu ve menopoz gibi) detaylı sorgulanmalıdır.
Fizik muayene yapılırken ağız mukozası ile ilgili hastalıklara ait bulguların iyi değerlendirilmesi, diş protezleri olan hastalarda protezlerin damak ile uyumuna bakılması, hastanın dişilerini sıkma veya gıcırdatma problemleri varlığının dikkate alınması ve oral mukoza hijyenine dikkat edilip edilmediği tanı için oldukça önemlidir.
Laboratuvar testleri (örn. tam kan sayımı, açlık kan şekeri, tiroid fonksiyon testleri, vitamin ve mineral değerlerinin incelenmesi, total IgE, antinükleer antikor testleri gibi) yanı sıra, kandida açısından sürüntü alınması, Helikobakter pilori antijenine bakılması gibi testleri içerebilir.
YANAN AĞIZ SENDROMU TEDAVİSİ
Ağız yanması sendromunun etyolojisi, patogenezi ve tedavisi ile ilgili bir fikir birliği bulunamamakta ve hasta etkili bir tedavi görmeden bir doktordan diğerine sevk edilmektedir. Bu nedenle, ağız yanması ile doktora başvuran hasta değerlendirilirken öncelikle durumun idiopatik ya da sekonder yanan ağız sendromu ayrımının yapılması gerekir.
Etkili bir tedavi için, hastalığa neden olan faktörler bütünsel bakış açısıyla değerlendirilmeli ve hastaya özel tedavi planı yapılmalıdır. Uygulanan teşhis yöntemleri doğrultusunda sekonder yanan ağız sendromu teşhisi konulan hastalarda nedene yönelik tedaviler uygulanır ve hastaların çoğunda uygun tedavi ile belirtilerde rahatlama sağlanır. Fakat tedaviye rağmen şikayetleri devam eden hastalarda durum, idiopatik yanan ağız sendromu olarak kabul edilir.
Olası tedaviler farmakolojik (lokal ya da sistemik) ve psikiyatrik yöntemler şeklinde uygulanır.
Yanan ağız sendromlu hastaların tedavisi gastroentroloji, diş hekimi, psikiyatri gibi uzmanlıkların işbirliğinde (multidisipliner) yapılmalıdır.
Benzer Sağlık Yazılarımız
- Ağız Kuruluğu Neden Olur
- Dil ve Ağız Yaraları Neden Olur
- Atrofik Glossit Nedir
- Kandidiyaz Nedir
- Ağız Hijyeni Nedir
