Virüsler, bilinen en küçük bulaşıcı ajanlardandırlar. Virüslerin gerçekten yaşayan organizmalar veya sadece belirli şartlar altında kendi kendine üreyebilme yeteneğine sahip molekül kümeleri olup olmadıkları tartışma konusudur. Virüslerin tek aktiviteleri kendi kopyalarını yapabilecekleri organizmaların hücrelerini işgal etmektir. Yaşayan hücreler dışında virüsler etkisizdir.
VİRÜSLER KISACA NASIL OLUŞUR?
Tek bir virüs partikülü (viryon) DNA veya RNA olabilen bir nükleik asit iç çekirdeğinden ve bunu çevreleyen iki protein kabuğundan (kapsidler) oluşur. Dış kapsidi çevreleyen diğer bir tabaka olan viral zarf, genel olarak proteinden meydana gelir. Nükleik asit, virüsün kopyasını yapmak için kodlanmış talimatları içeren gen zincirinden oluşur.
VİRÜSLERİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR NELERDİR?
Viral enfeksiyonlar virüslerin yol açtığı hastalıkların bütünüdür. Viral hastalıklar arasında soğuk algınlığı, grip, suçiçeği, uçuk, siğil, kızamık, kabakulak, çocuk felci, hepatitler, ansefalit, kuduz, Kırım Kongo kanamalı ateşi, İnfluenza A, herpes simpleks, ebola kanamalı ateşi, SARS virüsü, Zika virüsü, sarı humma gibi hastalıklar vardır. Bağışıklık sistemi yetmezliğine neden olan virüsler AIDS hastalığına neden olurlar.
- Kızamık: Rubeola (kızamık), çocukluk dönemi hastalığıdır. Akut ve viral enfeksiyondur ve makülopapüler döküntüler ile seyir gösterir. Kızamık bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık, sağlıklı bir kişiye hastanın tükürük damlacıklarıyla, öksürmesiyle, konuşmasıyla bulaşır.
- Suçiçeği (varisella): Çocukluk çağında görülen, hafif ateş ve döküntülerle seyir gösteren bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır.
- Kabakulak: Eskiden oldukça sık görülen ve aşılama başladıktan sonra daha az sıklıkta görülen viral bir hastalıktır. Kabakulak enfeksiyonu taşıyıcı insanlardan direkt temas yoluyla, hava yolundan damlacıklar aracılığıyla, tükürük yoluyla bulaşır. Hasta kişi virüsü öksürük, aksırık, hapşırma gibi yollarla başkalarına bulaştırır.
- Çocuk felci (poliomyelit): Santral sinir sistemi, üst solunum yolu ve mide-bağırsak şikayetleri ile başlayan genel virüs enfeksiyonudur. Hastalık enfekte dışkı ile bulaşmış yiyecek ve içecekler ile ve damlacık yoluyla da bulaşır.
- Viral ensefalitler: Virüsler direkt beyin zarına yayılabilir veya kan, lenf yoluyla beyne yerleşir ve iltihaba neden olur. İltihabın yayılım durumuna, yerleştiği alana, doku ölümüne sebep olmasına, sinir dokusunda etkilenen bölgelere göre farklı şikayetlere neden olur. Hastalık enfekte kişinin solunum damlacıklarıyla, enfekte su ve yiyeceklerle, böcek ısırıklarıyla, cilt temasıyla bulaşır.
- Nezle (soğuk algınlığı): Nezlenin özel bir etkeni yoktur ve birçok virüs türü nezleye neden olabilir. Hastalık, hasta ve taşıyıcıların boğaz, burun salgısı ve solunum yoluyla direkt olarak veya dolaylı olarak bulaşır. Nezle sıklıkla doğrudan temas ve damlacık yoluyla kapalı ve kalabalık ortamlarda yayılır. Nezle yılda 3-8 kez tekrarlayabilir.
- Grip (influenza): İnfluenza virüsü solunum yoluna yerleşir ve genellikle kış aylarında salgınlara neden olur. Hastalık ağız, boğaz ve burun salgılarıyla kolay ve hızlı bir şekilde bulaşır. Bulaşma direkt temas ya da hava yoluyla olur.
- İnfluenza A (H1N1): İnfluenza A virüsü son yıllarda sağlığı tehdit eden salgınlara neden olmaktadır. Domuz gribi ve kuş gribi bu virüsün neden olduğu hastalıklardır. Hastalığa neden olan virüs, kuşları ve domuzları enfekte eder. Özellikle kümes hayvancılığında hastalık daha kolay yayılır. H1N1 virüsü, kişiden kişiye damlacık yoluyla, kontamine olmuş eller ve çeşitli eşyalarla solunum yolundan bulaşır.
- Kuduz: Virüsle meydana gelen ve santral sinir sistemini tutan enfeksiyon hastalığıdır. Kuduz virüsü, kuduz bir hayvanın insana ısırması ya da başka bir hayvana ısırması ile bulaşır. Kuduz virüsünü taşıyan yarasaların yaşadıkları mağaralara girmek de (solunum yoluyla) kuduz hastalığına neden olur.
- AIDS: HIV virüsü, insan vücudunun hastalıklara karşı korunmasını sağlayan bağışıklık sistemini çökerttiği için virüs bu ismi almıştır (vücut bağışıklık sistemi virüsü). Hastalık kan ürünleriyle, kan yoluyla, cinsel temasla, anneden anne karnındaki bebeğe geçiş yoluyla ve kullanılan bazı kişisel eşyalarla (jilet, tırnak makası, diş fırçası, berber ve koaför aletleri gibi) bulaşır.
- Hepatit A: Dünya genelinde görülen ve bilinen eski bir enfeksiyon hastalığıdır. Halk arasında sarılık olarak bilinir. Akut viral bir enfeksiyondur. Hepatit A’nın bulaşma yolu, hasta ve taşıyıcıların dışkı ve idrarları ile ağız salgıları’dır. Bulaşma ağız yoluyla olur. Kirli veya kontamine sular, yiyecekler, içecekler, eşyalar; iyi pişmemiş sebze, yumurta, midye, istiridye, süt ve süt ürünleri gibi besinler ile bulaşma olur.
- Hepatit B: Dünya genelinde görülebilen ve yaş, cinsiyet ayırt etmeyen enfeksiyon hastalığıdır. Hastalık, hasta ve taşıyıcıların kan ve kan ürünleri, vücut sıvıları (meni, tükürük, vajen salgısı ve anne sütü gibi), kişisel eşyalar (jilet, diş fırcası, enjektör, iğne, dövme, akupunktur, diş tedavisinde kullanılan aletler, kulak deldirme ve anne karnıdaki bebeği geçiş gibi) yollarla bulaşır.
- Hepatit C: Hepatit C hastalığının etkeni, hepatit C virüsüdür. Hastalığın bulaşma yolları hepatit B’de olduğu gibidir. Bulaşma kan ve kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş eşyalar, cinsel temas ve anneden fetusa geçme şeklindedir.
- Herpes simpleks (uçuk): Herpes, 6 çeşit virüsten oluşan bir virüs ailesini tanımlar. Herpes virüsü ailesinde; herpes simpleks virüs, Ebstein-Barr virüsü, suçiçeği virüsü ve zona virüsü vardır. Herpes simpleks virüsü öpüşme, kucaklaşma ve cinsel yolla temas sonucu bulaşır.
- Kırım Kongo kanamalı ateşi: Hastalık taşıyıcı olan kenelerden geçmektedir. Yabani hayvanlar, çiftlik hayvanları insanlar arasında virüsün taşınmasına ve yayılmasına neden olur. Keneler, virüsü insanların ve hayvanların kanı emerken bulaştırırlar. Hastalık enfekte kan, salgı veya dokulara doğrudan temasla insandan insana bulaşır.
- Ebola: Virüs oldukça bulaşıcı ve salgınlar yapan ölümcül bir hastalıktır. Ebola kanamalı ateşi olarak da tanımlanır. Hastalık enfekte kişinin kan veya diğer vücut sıvılarıyla (idrar, meni, kusmuk, dışkı gibi) direkt temas sonucu, hasta kişilerin vücut sıvıları bulaşmış kontamine eşyalarla, hasta hayvanlara temas etme ile bulaşır.
- Marburg virüsü: Aynı zamanda Marburg kanamalı ateşi olarak da bilinen bu virüs hastalığı insan ve pirimatları (maymunlar, şempanze, orangutan, gibon ve lemurlar) etkileyen nadir fakat ciddi bir hastalıktır. Bu virüs korunmasız olarak enfekte yarasa dışkısıyla temas sonucu veya yarasaların yaşadığı ortamlardaki havanın solunması sonucu insanlara bulaşabilmektedir. Virüs konakçı hayvandan insana bulaştıktan sonra enfeksiyon kişiden kişiye yayılmaktadır.
- Zika: Flavivirüs grubundan bir RNA virüsü olan Zika virüsünün neden olduğu ve insanlara sivrisinek sokmasıyla bulaşan bir hastalıktır. Enfekte sivrisinekler hastalığı insanlara sokarak bulaştırırlar. Zika virüsü doğum yoluyla veya gebelik anneden bebeğe bulaşır. Zika virüsü enfekte kan ve cinsel yolla da bulaşır.
- Sars: Sars veya akut solunum yolu sendromu, pnömoniye yol açabilen kısmen ciddi bir viral enfeksiyondan kaynaklanır. Hastalık insandan insana kişisel yakın temas ve enfekte hastanın eşyalarını paylaşma, dokunma sonucu bulaşır.
- Koronavirüsler: Adlarını elektron mikroskopisinde dış yüzeylerinin başak çıkıntısına benzer yapılarından (Corona) alan zarflı RNA virüsleridir. Koronavirüsler soğuk algınlığından, Orta Doğu solunum sendromu (MERS-CoV), şiddetli akut solunum sendromu (SARS-CoV) ve Covid-19 gibi daha ciddi hastalıklara sebep olan büyük bir virüs ailesidir.
- Sarı humma: Grip benzeri belirtilerle başlayıp, ağır karaciğer hastalığı ve kanamalı ateşe kadar gidebilen akut viral bir hastalıktır. Sarı humma virüsü insanlara sivrisinekler aracılığıyla bulaşır.
- Batı Nil virüsü: Bu virüs, arbovirüs grubunda yer alan virüslerin neden olduğu ve en sık enfekte sivrisineklerden bulaşan bir hastalıktır. Sivrisinekler virüsü kanıyla beslendikleri kuşlardan alıp insanlara ve diğer hayvanlara bulaştırırlar.
- Monkeypox virüs: Monkeypox, öncelikle Batı ve Orta Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman başka bölgelere de taşınan viral bir zoonotik hastalıktır. Monkeypox virüsü insanlara kemirgenler ve pirimatlar gibi vahşi hayvanlardan bulaşır, fakat insandan insana da bulaşma olur.
- Hantavirüs: Hantavirüsler, Bunyaviridae ailesinin zarflı RNA virüsleridir. Hantavirüsler enfekte kemiricilerin salgın dönemlerindeki (salya, dışkı ve idrar gibi) viral partiküllerin solunması ve nadire enfekte kemiricilerle temas yoluyla insanlara bulaşır.
- Tatarcık ateşi: Tatarcık sineğinin (phlebotomus spp) ısırması sonucu sadece insanlarda görülen ve kendi kendini sınırlayan bir enfeksiyon hastalığıdır.
- Viral gastroenteritler (virüs kaynaklı bağırsak enfeksiyonu): Akut (ani gelişen) gastroenterite en sık Norwalkvirüs, Rotavirüs, Astrovirüs ve Adenovirüs gibi patojenler neden olmaktadır. Norwalkvirüsler: Kişiden kişiye temas yoluyla bulaşır, ancak salgın sırasında kabuklu deniz ürünleri, soğuk yiyecekler ve içme suları ile de bulaş olabilmektedir. Rotavirüsler: Kişiden kişiye temas (fekal-oral yolla) ve solunum yoluyla bulaşmaktadır. Adenovirüsler: Bilinen 50’den fazla farklı serotipi olan bir virüs grubudur. Solunum sistemi enfeksiyonlarına, konjonktivite, hemorajik sistite ve gastroenterite neden olabilir. Adenovirüsün başlıca bulaşma yolu hasta kişi ile temastan sonra yıkanmamış eller ile ağız ve göz çevresine dokunulmasıdır. Diğer bulaş yolları ise; damlacık yoluyla, bir hastanın dışkısı yoluyla, enfekte yüzeylerin dokunulması ve iyi temizlenmemiş yüzme havuzları gibi su yoluyla gibi yollarla da hastalık bulaşabilmektedir.
BENZER YAZILARIMIZ
- Mide gribi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Domuz gribi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- En çok ölüme neden olan hastalıklar
- Öpüşme hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Human papilloma virüs
