Tükenmişlik sendromu nedenleri ve tedavisi
Tükenmişlik sendromu veya burnout sendromu olarak bilinen sendromda bireylerde iş yaşamına karşı ciddi anlamda geri çekilmişlik ve iş isteğini kaybetme gibi bazı belirtiler görülür. Tükenmişlik sendromu, benzer özellikler taşıdığı için depresyon ile karışabilmektedir.
Fakat depresyonda bireyin mutsuzluğu, olumsuz düşünceleri ve kendisine dair yanlış yargıları söz konusu iken, tükenmişlik sendromunda kişinin yoğun olarak işe yönelik kaygıları ön plandadır. Bu nedenle bireyler kendisinde depresyon belirtileri olduğunu düşünürler. Bu durumun farkını uzman bir psikiyatrist çok kolay bir şekilde anlayabilir.
Tükenmişlik sendromu her yaş grubunda görülebilir. Özellikle yoğun tempoda çalışan insanların tükenmişlik sendromuna yakalanma riski daha yüksektir. Tükenmişlik sendromunun tedavisi vardır ve hem ilaç hemde psikoterapi yöntemleri ile tedavi edilebilir.
Tükenmişlik sendromu evreleri
Tükenmişlik sendromu temel olarak 4 evrede tanımlanmaktadır. Bu evreleme sayesinde tükenmeyi anlamak kolaylaşır. Fakat tükenme kişinin bir evreden diğerine geçtiği bir süreç değil, sürekli devam eden bir durumdur.
Evre 1 (şevk ve coşku evresi) : Tükenmişlik sendromunun bu evresinde yüksek bir umutluluk, enerjide artma ve hiç gerçekçi olmayan boyutlara varan mesleki beklentiler vardır. Birey için, işi her şeyden önce gelir. Birey, uykusuz, gergin çalışma ortamı, kendine ve yaşamın diğer alanlarına zaman ayıramama gibi dönemlere rağmen yeteri kadar uyum sağlama gösterebilir.
Evre 2 (durağanlaşma) evresi : Tükenmişlik sendromunun bu evresinde enerji ve umutluluk ta bir azalma gözlenir. İşini yaparken karşılaştığı güçlüklerden ve daha önceleri takmadığı veya yabancı kalmaya çalıştığı noktalardan rahatsız olmaya başlar. Birey kendi kendine işten başka bir yapmadığını düşünmeye başlar. Mesleği, bireye istediklerini vermemeye başlamıştır.
Evre 3 (engellenme evresi) : Başka insanlara yardım ve hizmet etmek için çalışmaya başlamış birey, insanları, çalışma koşullarını, sistemi değiştirmenin ne kadar zor olduğunu fark etmiştir. Yoğun bir engellenmiş duygusu yaşamaya başlar. Bu noktada 3 seçenekten birini seçmek zorundadır.
Bunlar, adaptif savunma ve başa çıkma stratejilerini bir an önce uygulama, maladaptif savunmalar ve başa çıkma stratejileri ile tükenmişliği ilerletme, durumundan kendini çekme ya da kaçınmadır.
Evre 4 (umursamazlık evresi) : Tükenmişliğin bu evresinde hasta, çok derin duygusal kopma ya da kısırlaşma, derin bir inançsızlık umutsuzluk durumundadır. Birey artık mesleğini sosyal ve ekonomik nedenlerden dolayı sürdürmekte ve yaptığı işten hiç zevk almamaktadır. Bu gibi bir durumda iş yaşamı birey için bir doyum için kendini gerçekleştirme alanı olmaktan çok uzak, kişiyi bu iş sıkıntı ve mutsuzluk veren bir iş olmaktadır.
Tükenmişlik sendromu neden olur?
Tükenmişlik sendromu denilen problemin çalışan insanlarda olduğu bilinmektedir. Çalışan insanlarda bu sendromun görülme sebebi işe yönelik beklentilerin çok fazla olması, bireyin hem kendisinden hemde çalıştığı ortamdan beklediği verimin yeterli olmaması veya amirlerin, çalışanlarından beklentilerinin çok fazla olması gibi nedenler tükenmişlik sendromuna yol açabilmektedir.
Tükenmişlik sendromu özellikle hizmet sektöründe çalışanlarda daha sık karşılaşılan bir durumdur. Bireyin iş yerinde ve yaptığı işlerde taktir görmemesi, motivasyonunun düşük olması, istemeden çalışması ya da yaptığı işi sevmemesi, kendisini çok ortaya koyamadığını düşündüğü işlerde çalışması gibi çok farklı etkenlerden kaynaklanan bir sendromdur.
Bu durum zaman zaman performans anksiyetesi ile de karışabilmektedir. Performans anksiyetesinde de bireyin işe yönelik kaygıları veya kendisinden beklenenleri verememe kaygısı vardır.
Tükenmişlik sendromu kimlerde görülür?
Tükenmişlik sendromuçalışan herkeste ve her yaş grubunda görülebilir iken, bazı meslek gruplarında daha sık görülür. Tükenmişlik sendromunun sık görüldüğü net bir kesim yoktur. Fakat sağlık sektöründe ve hizmet sektöründeki çalışanlarda daha sık görüldüğü bilinmektedir.
Sağlık sektöründe, eğitim sektöründe ve hizmet sektöründe çalışmak hata kabul etmediği için bu mesleklerde çalışanların kendilerinden beklentileri daha fazla olur ve diğer meslek gruplarından daha sık tükenmişlik sendromu görülebilir. Tükenmişlik sendromu özellikle 20’li yaşlardan sonra yaptığı işlerde kendisini göstermek isteyen bireylerde daha sık görülen bir rahatsızlıktır.
Tükenmişlik sendromu belirtileri
Tükenmişlik sendromu başlayan bireyler yaşadıkları sıkıntıların farkındadırlar ve genellikle de depresyona benzer belirtiler yaşanmaktadır. Tükenmişlik sendromunda olan hastalar öncelikle bir dahiliye doktoruna baş vururlar.
Çünkü bu sendromda bazı fiziksel sıkıntılar da vardır. Mide ve bağırsak problemleri, uykusuzluk, iştah bozuklukları, gerginlikler, baş ağrıları gibi fiziksel rahatsızlıklardan dolayı bu bireyler doktora baş vururlar ve yapılan incelemeler sonrası psikiyatri uzmanına yönlendirirler.
Tükenmişlik sendromunun kısaca belirtileri, kronik yorgunluk, güçsüzlük, bitkinlik, işe gitmek istememe, uyku bozuklukları, iştah kaybı, solunum güçlüğü, çeşitli cilt hastalıkları, kilo kaybı,baş ağrıları, çaresizlik hissi, kızgınlık, sabırsızlık, huzursuzluk, şüphecilik, alkol ya da madde kullanımına eğilim, öz güvende azalma, aile çatışmaları, içe kapanma, kolay ağlama, her işi erteleme, başarısızlık hissi, küçümseme ve alay etme, sık sık işi bırakmayı düşünme, unutkanlık, odaklanmada güçlük çekme, iş veriminde düşüş, insanlara kötü davranma, surat asma, çevresini ve arkadaşlarını kendisinden uzaklaştırma gibi ve benzeri birçok farklı belirtilerdir.
Tükenmişlik sendromu tedavisi ve önlemler
Tükenmişlik sendromu tedavisi
Tükenmişlik sendromu tedavi edilebilir bir hastalıktır. Tükenmişlik sendromu ilaç tedavisi ve psikoterapi tedavisi ile tedavi edilebildiği gibi, bireyin hastalık ile mücadele etmesi çok daha önemlidir. Birey kendi durumunun farkına varmalı ve kendine daha çok zaman ayırmalıdır.
Birey yaşadığı zorlukları sisteme bağlar veya sorumlu birilerini arar ise tükenmişliğin şiddetini daha da arttırır. Bu nedenle hasta bu düşüncelerden uzak durmalıdır. Birey iş ve özel yaşamı arasında bir düzen kurmalı, işine ayırdığı kadar, kendine de zaman ayırmalıdır.
Bireyin çalışma ortamında iletişimin geliştirilmesi, paylaşımların artması, sorumlulukların bölüşülmesi, daha önceleri keyif veren etkinliklerin yeniden gerçekleştirilmesi veya yeni etkinliklerin geliştirilmesi gibi önlemler tükenmişlik sendromunun tedavisinde ve önlenmesinde önemli yer tutar.
Ayrıca hasta bu gibi durumlarda yardım almayı kabul etmeyebilir. Bu nedenle bu gibi durumlarda hastanın yakınları ve iş çevresindeki arkadaşları bireyin psikolojik destek almasına yardımcı olmalıdır.
Bu bireyler, canları sıkıldığında sevdiği ve güvendiği birileri ile konuşmalı, içini dökmeli, sıkıntılarını paylaşmalıdır. Her şey bir yana, hayatın sadece işten ibaret olmadığını kabullenmek önemlidir. Bazı hobiler ile uğraşarak, zevk alabileceği bir şeyler yaparak, iş dışındaki yaşamın daha iyi ve değerli geçirilmesi bu sendroma girme riskini azaltır.
Tükenmişlik sendromu çözümsüz bir durum değildir. Kişi yaşamında yapacağı bazı değişiklikler ile bu durumdan kurtulabilir veya hastalığın ilerlemesini durdurabilir. Gereken durumlarda uzman yardımı almayı ihmal etmemekte önemlidir.
Ayrıca her gün düzenli yürüyüş yapmak, düzenli uyumak, düzenli beslenmek, düzenli egzersiz veya gevşeme egzersizleri yapmak, sigara ve alkolden uzak durmak, çayı ve kahveyi çok fazla içmemek gibi önlemler tükenmişlik sendromunu önlemede veya düzeltmede yardımcı önemli yöntemlerdir.
Psikolojik hastalıklar ile ilgili benzer sağlık konuları
- Depresyon nedenleri ve tedavisi
- Panik atak nedenleri ve tedavisi
- Şizofreni belirtileri
- Obsesif bozukluk belirtileri ve tedavisi
