Spor yaralanmaları sportif aktivite sırasında meydana gelen yaralanmaların genel adıdır. Normal yaşamda yaralanmalar genellikle dış etkenlere bağlı gelişirken, sporcu yaralanmaları hem dış etkenler (spor yapılan alan ve malzemeler gibi) hem de sporcu ile ilişkili etkenler nedeniyle meydana gelir.
SPORCULAR NEDEN SAKATLANIR?
Spor ve sporcu kazaları konusunda yapılan araştırmalar doğrultusunda kaza nedenlerinin % 50’si bireyin kendi hatalarından dolayı meydana geldiğine dair bilgiler vardır.
- Spor yaralanmalarında bireysel faktörler: Kişisel faktörler arasında sporcunun kendi yeteneğinin ve becerisinin olmaması, sporcuda sınırlı hareket gücü varlığı, sporcunun yorgun olması, sporcuda kondisyon eksikliğinin olması, sporcunun yeteri kadar antreman yapmamış olması, sporcuda ilaç ve alkol bağımlılığı gibi bağımlılıkların olması, spor sakatlığından sonra ve herhangi bir hastalık sonrası sporcunun yeteri kadar istirahat etmemiş ve iyileşmemiş olması gibi faktörlerdir.
- Aşırı kullanım nedeniyle spor yaralanmaları: Spor yaralanmaları genellikle kişinin kendi hataları nedeniyle meydana gelir. Bu kişisel hatalardan biri de tekrarlayan stres ve travmalardır. Buna bağlı olarak mikrotravmalar oluşur ve bu durumun sonucunda inflamasyonlar gelişir.
- Spor yaralanmalarında dış etkenler: Sporcu yaralanmalarında etkili olan dış faktörler arasında spor yapılan sahanın uygunsuz olması, spor malzemelerinin kullanımı, teknik eksikler gibi faktörlerdir.
Spor yaralanmalarında çoğunlukla,
- Kas yırtılmaları,
- Eklem zorlanması,
- Tendon yaralanmaları,
- Bursa yaralanmaları,
- Dirsek yaralanmaları,
- Bilek yaralanmaları,
- Diz yaralanmaları ve ayak ve ayak bölgesi yaralanmaları şeklinde yaralanmalar görülür.
SPOR YARALANMALARI NASIL ÖNLENİR?
Sporcular ya da sağlıklı yaşam için spor ile uğraşanlar fark etmeksizin senede en az bir kez sağlık kontrolünden geçmeleri spor yaralanmalarından korunmak için oldukça önemlidir. Spor ile uğraşanların sağlık kontrolünden geçmesi ile hem sporda başarı sağlamaları hem de spor sırasında oluşabilecek sakatlıkların ve ani ölümlerin önlenmesi sağlanabilir. Sağlık kontrolleri dışında spor yaralanmalarından korunmak için sportif aktiveteden önce veya sonrasında yapılacak ısınma, soğuma ve esneme egzersizleri de oldukça önemlidir.
Sporcularda sağlık kontrollerinin önemi nedir? Sağlık kontrollerinde genel fizik muayene, vücut yağ oranlarının ölçümü, kan analizleri, akciğer fonksiyon testleri, elektrokardiyografi (EKG) testi, stres testi ile birlikte metabolik ölçümler, antroponometrik ölçümler, ekstremite kas güçlerinin ölçümü, aerobik güç ölçümleri gibi ölçümler şeklinde sağlık kontrolleri yapılmalıdır.
Sporcularda ısınma egzersizlerinin önemi nedir? Vücudun enerji sistemleri ile ilişkili metabolik reaksiyonlar ve enzim aktivitelerindeki artışın etkisiyle kas ve vücut ısısının artmasını sağlar. Kan akımında ve oksijen temininde artma olur. Kas kasılma sürecinde ve refleks zamanında azalma olur. Nabız yükselir ve kan laktik asit düzeyi önemli derecede azalır.
Sporcularda soğuma egzersizlerinin önemi nedir? Egzersiz sonrasında yapılan soğuma egzersizi sayesinde kan ve kaslardaki laktik asit seviyesinde, hareket etmeden dinlenmeye göre daha hızlı azalma olur. Bunun sonucunda yorgunluktan kurtulma daha hızlı olur. Egzersiz ani bırakılırsa venöz dönüş aniden azalır ve baş dönmesi veya baygınlık oluşabilir.
Sporcularda esneme egzersizlerinin önemi nedir? Düzenli yapılan esneme egzersizleri sporcunun esnekliğini ve performansını arttırır. Planlı kas esneme egzersizi tek yönlü kas yükünden kaçınmayı sağlar. Doğru şekilde esnetilen kaslar omurga ve eklemler tarafından taşınan fazla yükün azalmasını sağlar.
Sporcuların kullandığı spor malzemeleri nasıl olmalı? Spor malzemelerinde en önemli olan malzeme ayakkabıdır. Eski ya da uygunsuz ayakkabı kullanımı ciddi sakatlıklara sebep olabilir. Bunun yanı sıra kullanılan koruyucu malzemeler de spor yaralanmalarının oluşumunda oldukça etkilidir. Örneğin, kayak botlarının bağları iyi bağlanmalı, futbol topları ıslak olmamalı, atlama alanı iyi olmalıdır. Kaliteli malzeme kullanımı spor yaralanmalarını önlemede çok önemlidir.
SPOR YARALANMALARINI ÖNLEMEK İÇİN SAHA NASIL OLMALI?
Yarışma ya da antremanın yapılacağı saha, zaman zaman yapısal koşullarından kaynaklanan riskler içerir. Bu riskler engellenebildiği kadar engellenmeli, engelleme olanağı yok ise riskler göz önünde bulundurulmalıdır.
Örneğin;
- Açık hava sahalarda aşırı sıcak, soğuk ve yağışlı hava risk faktörleridir.
- Kapalı alanda spor yapanlar ya da yarışanlar için, alanın aşırı ısıtılması ya da aşırı soğutulması risk içerir.
- Sporcunun kendini frenleyemeyip, sahada bir yerlere çarpması ve sahanın bu açıdan dikkat edilmemesi risk faktörüdür.
- Spor sahasının dışında kalan alanın ve sporcular için kullanılan alanın güvenlik önlemleri alınmalıdır.
- Zeminin ıslak olması, zeminin düzgün olmaması, zeminin sabitliğini kaybetmiş olması, minder gerektiren sporlarda minderin çökmüş olması, kayak ve buz pateni sporlarında zeminin bazı bölgelerinde erime oluşmuş olması, zeminin kirli olması gibi zeminle ilgili faktörler risk teşkil eder.
- Gece yapılan sporlarda ışıklandırmanın yetersiz olması, sporcuların giydiği üniformaların ve ayakkabıların yapılan spora uygunsuz ve kalitesiz olması gibi risklerin de önlemleri alınmalıdır.
SPOR YARALANMALARINI ÖNLEMEK İÇİN ÖNERİLER
- Sporcularda sezon arası verildikten sonra sezon öncesi sağlık kontrolleri düzenli olarak yapılmalı,
- Spor dalına uygun vücut durumu sağlanmalı,
- Kurallara tam uyulmalı,
- Yeterli ısınma, soğuma ve esneme egzersizleri yapılmalı,
- Kullanılan malzemeler kaliteli olmalı gibi önlemler ve öneriler dikkate alınmalıdır.
Sporcunun genel durumunda yorgunluk ve ağrı var ise egzersize ara verilmelidir.
BENZER SAĞLIK YAZILARIMZ
- Çocuklarda ve gençlerde spor yaralanmaları
- Sporcularda kalp büyümesi neden olur
- Kas krampları neden olur
- Hızlı kas geliştirme yöntemleri
- Topuk kırıkları neden olur
