Şizofreni nedenleri ve tedavisi
Şizofreni olan kişi tipik olarak davranış ve algılamasında değişiklikler ve gerçek duygusunu çarpıtan düzensiz bir düşünce biçimine sahiptir.
Buna psikoz adı verilir. Şizofreni, yanına birçok ayıp ve yanlış bilgiler eklenen bir akıl hastalığıdır. Bu tür yakıştırmalar nedeni ile hem hasta hemde hastanın yakınları daha fazla üzülürler.
Şizofreni neden olur?
Şizofreninin tek bir nedeni yoktur ve birçok etmenin şizofreninin başlaması ile ilintili olduğu ortaya çıkmıştır. Kadınların ve erkeklerin şizofreni hastalığına yakalanma oranı eşittir. Fakat erkeklerde genellikle daha erken yaşlarda ortaya çıkar. Şizofren hastası olma olasılığını ailesel (genetik) faktörler arttırabilir. Anne veya babada şizofreni sorunu var ise çocukta şizofreni olma olasılığı % 10 iken, olmama olasılığı ise % 90’dır.
Şizofreninin beyindeki bazı biyokimyasal maddeler ile ilgili, özellikle de ”dopamin” adı verilen sinirler arası bir iletici ile bağlantısı olduğuna inanılmaktadır. Bu kimyasal dengesizliğin diğer bir nedeni olarak genetik faktörler sayılabilir. Bu durum hamilelik ya da doğum sırasında ortaya çıkan ve beynin yapısını zedeleyen komplikasyonlar ile de bağlantılı olabilir.
Ailesel ilişkilerin şizofreniye sebep olduğu hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Fakat bazı şizofren kişilerde aile ilişkilerindeki gerginlik krizleri tetikleyebilir. Stresli olaylar şizofreniyi tetikleyebilir veya bu hastalık stresi tetikleyebilir. Alkol ve zararlı maddeler şizofreniye yol açmasa bile tekrar ortaya çıkması ile yakından ilişkili olabilir.
Şizofreni genellikle 15-25 yaşları arasında meydana çıksa da bazen hayatın ileri ki dönemlerinde de ortaya çıkabilir. Şizofreni toplumun % 1’inde görülebilir. Şizofren olan kişilerin yaklaşık üçte biri yaşamları süresince bir ya da birkaç hastalık dönemi geçirirler. Üçte birin dışındaki şizofreni hastalarında ise bu durum, sık tekrarlayan ve bireyin yaşadığı sürece devam eden bir sağlık sorunu olarak kalır.
Şizofreni belirtileri
Şizofreni birkaç hafta içerisinde şiddetli belirtiler ile ortaya çıkabilir veya ortaya çıkması aylar, bazen yıllar sürebilir. Hastalığın ilk başladığı dönemlerde hasta kendi içine kapanır. Hasta depresyon ve endişe içindedir ve daha önce olmayan fikirler ya da aşırı korkular edinir. Bu erken belirtilerin fark edilmesi tedaviye erken başlanması açısından önemlidir.
Şizofreni hastaları halk arasında bilindiği kadar tehlikeli değildirler. Çok az sayıda şizofreni hastası tedavi görmezler ise korkuları ve kuruntuları nedeni ile saldırgan olurlar. Bu saldırgan tavır genellikle kendilerine yöneliktir ve intihara meyillidirler. Şizofren hastaları iki kişilikli değil, kuruntular ve gerçeği çarpık olarak görme sorunları vardır. Şizofreni hastalarının zeka yeteneği normal sınırlar dahilindedir.
Kısacası şizofreni belirtileri kuruntulu olmak, çevresindeki herkesin kendisine karşı olduğunu düşünmek, dışarıdan kontrol edildiğini zannetmek, büyüklük duygusu, özel yetenekleri ve güçleri olduğunu sanmak, evhamlılık, sesler duyduklarını zannetmek, olmayan şeyleri görmek ya da yaşamak, karmaşık ve kopuk kopuk konuşmak, kendine bakmayı ihmal etmek, duygularını ve kendini ifade etmekte zorlanmak, toplumdan uzaklaşmak ve herkes bir şeyler yapacakmış gibi kaçınmak, hastanın kendi hastalığını fark etmede güçlük çekmesi gibi çeşitli belirtiler şizofreni hastalarında görülen genel belirtilerdir.
Şizofreni teşhisi
Şizofreni teşhisi sadece hastanın yakın dönemdeki durumunu değerlendirme ile konulmaz. Pek çok psikiyatrik bozukluğun belirtileri birbiri ile uyumlu olduğu için tanı konulurken aceleci davranılması hatalı tanıya neden olur.
Şizofreni teşhisi psikiyatristin önderlik ettiği bir ekibin, muayene, aile görüşmesi, psikolojik test sonuçları ve diğer laboratuvar incelemelerinin değerlendirilmesi ile konur. Teşhis konduktan sonra teşhisin doğruluğu için hasta birkaç ay gözlem altında tutulur.
Şizofreni tanısında diğer bütün hastalıklarda olduğu gibi, erken teşhis hastalığın tedavisinde önemlidir. Hastalığın ilk belirtileri ortaya çıkmaya başladıktan sonra doktora ulaşmak ve teşhisin konulması geciktikçe hastalık daha yavaş iyileşir ve alevlenmeler daha sık olur.
Şizofreni tedavisi
Şizofreni tedavisi
Hastalık hakkında eğitim ve krizin geldiğini gösteren erken uyarı işaretlerini etkili bir şekilde ele almayı öğrenmek önemlidir. Son yıllarda psikolojik ilaçlardaki gelişme sayesinde şizofreni tedavisinde iyi başarılar sağlanmıştır. Günümüzde çoğu şizofreni hastası, hastaneye yatırılmadan toplum içinde yaşayabilmektedirler.
Bazı şizofren hastaları hiç hastaneye yatmazlar ve bu bireylerin sağlık bakımı tamamen toplum içinde yapılır. Şizofreni tedavisinde kullanılan ilaçlar beyinde hastalık ile bağlantılı olan kimyasal dengesizliği düzelterek etkisini gösterir. Şizofreni, birçok fiziksel hastalık gibi bir hastalıktır.
Bazı şizofren hastaları krizlerin tekrarlamasını önlemek için ömür boyu ilaç tedavisi görmesi gerekir. Zararlı olan alkol ve diğer madde kullanımlarından uzak durmak ve tetikleyici faktörleri azaltmaya çalışmak hastalığın tedavisinde etkilidir.
Şizofreni her ne kadar kesin tedavisi olmayan bir hastalık olsa da, iyi bir psikiyatrist veya ruh doktoru, akıl sağlığı hemşireleri, sosyal görevliler, meslek tedavi uzmanları ve psikologlardan oluşan ekip çalışmaları ile kontrol altında tutulabilir ve birey normal yaşantısını, verimliliğini sürdürebilir.
Şizofreni tedavisinde ilaç tedavisi ne kadar sürer?
Şizofreni hastalığında ilaç tedavisi hastanın durumuna göre değişir. Bir kez alevlenme dönemi yaşamış ve ilaç tedavisinden sonra şizofreninin belirtileri gerilemiş olan hastalarda bir, bir buçuk yıl sonra ilaç tedavisine son verilebilir.
Fakat belirtilerin bir kısmı devam eden hastalarda ilaç tedavisini ara vermek bile sakıncalı olabilir. Tam düzelme göstermeyen, sık atak geçiren veya kedine ya da çevresine zarar verme riski olan hastalarda ilaç tedavisi en az beş yıl devam ettirilir. Şizofreni hastalarında ilaçları düzenli kullanmamak hastalığın iyileşmesini engeller ve hastalık belirtileri tekrarlayabilir.
Psikolojik hastalıklar ile ilgili benzer sağlık konuları
- Panik atak nedenleri ve tedavisi
- Depresyon nedenleri ve tedavisi
- Anksiyete bozukluğu nedenleri ve tedavisi
- Bipolar bozukluk nedenleri ve tedavisi
