Sıcak çarpması neden olur?
Isıyı düzenleyen vücut mekanizmalarının çökmesiyle birleştiğinde vücudun aşırı ısınmasına neden olan ısıya aşırı maruz kalma yaşamı tehdit eden bir durumdur. Sıcak çarpmasının en sık nedeni güneşe uzun süre alışılmadan maruz kalmaktır. Sıcaklarda uygun olmayan giyim şekli, sıcak ve nemli hava koşullarına maruz kalma, aşırı ve yağlı beslenme ve aşırı alkol alımı, yetersiz sıvı alımı gibi etkenler sıcak çarpmasına neden olabilir.
Sıcak çarpmasında ölüm oranı %70-75’lere çıkmaktadır. Sıcak çarpmasında kalıcı hasar riski de yüksek (sinir hasarı, organ hasarları) gibi hasarlar oluşabilir.
Sıcak çarpmasına neden olan faktörler:
- Güneşe aşırı ve alışmadan maruz kalma
- Güneş altında bırakılmış araba
- Güneş altında kapalı kalmış çadır ve kapalı ortam
- Plaj, kumsal
- Hamam, sauna gibi aşırı sıcak ortamlar
- Plaj oyunları
- Güneş altında ya da sıcak ortamda uzun süre çalışma
- Sıcak havalarda yeterli su içmeme
- Sıcakta veya güneş altında egzersiz yapma veya yürüme, bunlar gibi faktörler en sık sıcak çarpması nedenleri sayılabilir.
Sıcak çarpması kimlerde daha sık görülür?
Sıcak çarpması bakımından özel bir risk grubu olmamakla birlikte, diğer hastalık veya yaralanmalardan daha çok etkilenen kişiler, sıcaktan da diğer kişilere oranla daha fazla etkilenirler.
- Kalp hastaları
- Diyabet hastaları
- Kanser hastaları
- Tansiyon hastaları
- Aşırı kilolu ya da aşırı zayıf olan kişiler
- Psikolojik ya da psikiyatrik hastalığı olan kişiler
- Böbrek hastaları
- Hamileler
- 5 yaş altı çocuklar
- 65 yaş üzeri kişiler
- Sürekli ve bilinçsizce diyet yapanlar
- Yeterli su içmeyenler sıcak çarpması bakımından riskli gruplardır.
Sıcak çarpması belirtileri
Güneş çarpmasından önce ısı bitkinliği meydana gelir. Bu bitkinlik, yorgunluk ve aşırı terleme ile kendini belli eder. Daha sonra terleme azalır hatta tamamen durabilir. Cilt sıcak ve kuru hale gelir, nefes alma yüzeyseldir ve nabız atışı çabuk ve zayıftır. Vücut ısısı ciddi şekilde artar. Bu durum zamanında tedavi edilmez ise kişi şuurunu kaybedebilir, hatta ölebilir.
Sıcak (güneş) çarpmasında genel belirtiler:
- Adale krampları
- Güçsüzlük, yorgunluk
- Baş dönmesi
- Davranış bozukluğu
- Sinirlilik
- Solgun ve sıcak deri
- Aşırı terleme (terleme daha sonra azalır)
- Mide bulantısı, kusma, mide krampları
- Bilinç kaybı
- Hızlı nabız gibi belirtiler sıcak çarpmasında görülebilen genel belirtilerdir.
Sıcak çarpması tedavisi
Sıcak veya güneş çarpması geliştikten sonra hasta acil tedavi edilmelidir. Acil tedavi sırasında kişiyi ıslak ve soğuk çarşafa sararak serinletmek, vücudu yepazaleme, sulu süngerle ıslatma ve içecek olarak rehidre edici bir solüsyon vermek gibi yöntemler uygulanır.
Bütün bu yöntemlerle hastanın durumu düzelmiyorsa ya da daha ciddi ise hasta acil olarak hastaneye yetiştirilmelidir. Hastanede hastaya soğuk su kompresi uygulanır. Buz kalıpları kullanılır. Hastanın ateşi sık sık ölçülür. Hastayı soğutma işlemi, hastanın koltuk altı ısısı 37,5 dereceye gelene kadar devam ettirilir. Hastanın şuuru ve nabzı kontrol edilir ve ateşi tekrar yükselirse soğutma işlemi tekrarlanır.
Sıcak çarpmasında ilk yardım
Sıcak çarpmasından korunma ve önlemler
- Isıya aşamalı olarak alışmak
- Güneşe çıkarken şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi aksesuarlar kullanmak
- Mevsime uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif kıyafetler giymek
- Bol miktarda su tüketmek
- Vücudu temiz tutmak
- Öğünlerin düzenli olması ve öğünlerde yeterli besin almak
- Gereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanmamak
- Güneş ışığına direkt ve uzun süre maruz kalmamak
- Kapalı mekanları düzenli aralıklarla havalandırmak gibi önlemlerle sıcak çarpmalarından korunmak mümkün olabilir.
Benzer sağlık yazıları
- Sıcak bitkinliği nedenleri ve tedavisi
- Güneş yanığı ve güneş yanığından korunma
- Güneşlenmek kanser yapar mı
- Yaz aylarında sağlıklı ve doğru beslenme
- Yaz mevsiminde saç bakımı nasıl olmalı
