Paylaş

Tweetle

Paylaş

E-posta

Şarbon hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Şarbon hastalığı (çoban çıbanı, kara çıban, anthraks) olarak da adlandırılan Bacillus anthracis adlı bakterinin neden olduğu bulaşıcı, tedavi edilmediği taktirde öldürücü bir hastalıktır. Çiftlik hayvanlarının, nadiren insanlara da yayıldığı ciddi bir enfeksiyonudur. İnsanlarda enfeksiyonun en ciddi formu, deriyi etkileyen kutanöz antrakstır. Bir diğer formu olan pulmoner antraks akciğerleri etkiler ve ölümcül olabilir.

Şarbon genellikle ot yiyen hayvanlarda sığır, koyun, keçi ve beygir gibi hayvanlara bakteriler ile bulaşmış toprak aracılığı ile geçer. Dünya genelinde her yıl 20-100 bin insanda şarbon hastalığı görüldüğü hakkında bilgiler vardır. Türkiye’de bölgesel olarak görülen şarbon enfeksiyonu sıklığı giderek azalmaktadır.

Şarbon (antraks) türleri

Şarbon enfeksiyonu insanlarda bakterilerin organizmaya giriş bölgesine göre üç klinik formda değerlendirilir. Bu türler; cilt şarbonu veya deri şarbonu, akciğer şarbonu ve gastrointestinal şarbonu türleridir. Bölgesel şarbon vakalarının genelini cilt şarbonu oluşturur. En tehlikeli şarbon türü ise biyolojik silah olarak da kullanılan akciğer şarbonu’dur. Bulaşma şekillerine göre enfeksiyon değişik formlarda görülebilir. Endüstriyel kaynaklı şarbon, laboratuvar kaynaklı şarbon ve tarımsal kaynaklı şarbon şeklinde görülür. Türkiye’de en sık görülen tarımsal kaynaklı şarbon hastalığıdır.

Şarbon (antraks) nedenleri ve bulaşım yolları

Şarbon hastalığı Bacillus anthracis nedeniyle ortaya çıkar. Bu bakteri yıllarca toprakta ve hayvan ürünlerinde canlı kalabilen ve sonra yeniden aktifleşebilen sporlar üretir. Hayvanlar bakteri bulaşmış topraklarda otlarken enfeksiyonu alırlar. Enfeksiyon insanlara enfekte hayvanların materyalleri ellenirse bir yaradan ya da küçük bir çizikten bile geçebilir. Pulmoner (akciğer) şarbonu ise enfekte hayvan liflerindeki sporların solunması ile meydana gelir.

• Cilt şarbonu nasıl bulaşır? Cilt şarbonu özellikle hayvancılık ile uğraşan bölgelerde hasta hayvanların kesilmesi, derisinin yüzülmesi ve hastalık bulaşmış etlerin işlenmesi sırasında doğrudan temas yolu ile bulaşabilir.
• Gastrointestinal sistem şarbonu nasıl bulaşır? Hastalık bulaşmış etlerin yeterince pişirilmeden yenmesi sonucu gastrointestinal sistem şarbonu bulaşır.
• Akciğer (pulmoner) şarbonu nasıl bulaşır? Çok sık görülmeyen fakat en tehlikeli olan bu şarbon türünün bulaşma şekli ise hayvan liflerindeki sporların solunum yolu ile alınması sonucunda meydana gelir.

Hayvancılıkla uğraşanlar, kasaplar, dericilik ile uğraşanlar, çobanlar ve veterinerler şarbon hastalığı bakımından risk taşırlar.

Şarbon (antraks) belirtileri

Şarbon belirtileri şarbonunun türüne göre değişiklik gösterir.

Akciğer şarbonu belirtileri: Akciğer şarbonu spor içeren 1-5 mikrometrelik partiküllerin alveoler boşlukta birikimi sonrası başlar. Akciğer şarbonunda yaklaşık 1-6 günlük bazende haftalarca süren bir kuluçka döneminden sonra ilk belirtiler görülmeye başlar ve belirtiler iki aşamalıdır. İlk evrede öksürük, ateş, nefes darlığı, baş ağrısı, kusma, halsizlik, karın ağrısı ve göğüs ağrısı şeklinde hastalığa özgü olmayan belirtiler meydana çıkmaya başlar. İlk evre saatlerce ya da günlerce sürebilir. Daha sonra yoğun solunum güçlüğü yapar ve yoğun tedaviye rağmen ölümcül olabilir.

Cilt (kutanöz) şarbonu belirtileri: Cilt şarbonu bakterilerin deride oluşan kesik ya da sıyrıklardan girerek deri içinde depolanması sonrası gelişir. Genellikle el, kol, yüz, göz kapakları, ağız içi, dil ve boyun gibi açıkta kalan bölgelerde görülür. Bakterinin yerleşmesi ile lezyonun ortaya çıkışı arasında geçen süre çoğunlukla 2-3 gündür. belirtiler arasında kaşınma, yanma ve pire ısırığı gibi kızarıklık, 2-3 gün içinde deride kabarıklık, içi su dolu kabarcıklar sonrada yara oluşur. Yara üzerinde kara kabuklar oluşur. Genel belirti olarak, kırgınlık, halsizlik, ateş, baş ağrısı ve karın ağrısı görülür.

Gastrointestinal sistem şarbonu belirtileri: Gastrointestinal şarbonu bakterilerin gastrointestinal sistemin üst ya da alt bölgelerinde yerleşerek üremesi sonucu gelişir ve nadir görülen şarbon türüdür. Belirtileri arasında bulantı, kusma, iştahsızlık, karın ağrısı ve kanlı ishal vardır. Hastanın ateşi yükselir ve genel durumu bozulur. Tansiyon düşüklüğü ve kana zehir karışması, vücuttaki bütün kuvvetin birden kesilmesi sonucu hasta ölebilir.

Şarbon hastalığı (antraks) teşhisi

Şarbon hastalığı, şarbon türlerine göre değişik tetkikler ile teşhis edilir.

• Deri şarbonu nasıl teşhis edilir? Direkt doku örneği ve kültür alınır. Deride oluşan kabarcıkların içindeki sıvıdan pipet şırınga veya enjektör ile sıvı örneği alınır. Ağır karmaşık deri şarbonu vakalarında kan kültürü alınır ve laboratuvar incelemesine gönderilir.
• Akciğer şarbonu nasıl teşhis edilir? Akciğer şarbonu tanısı balgam ve akciğer zarı sıvı örneği ve kan kültürü alınır ve laboratuvar incelemesine gönderilir.
• Gastrointestinal sistem şarbonu nasıl teşhis edilir? Dışkı sıvısından alınan örnek, kusmuktan alınan örnek veya asit sıvısından alınan örnekler laboratuvar incelemesine gönderilir.
• Şarbon menenjit nasıl teşhis edilir? BOS sıvısı (beyin omurilik sıvısı) örneği alınır ve laboratuvar incelemesine gönderilir.

Yani şarbon tanısı kan tahlilleri, doku tahlilleri, sıvı tahlilleri gibi tahliller ve fizik muayene bulguları ile konulur.

Şarbon hastalığı tedavisi

Deri (kutanöz) şarbonu erken evrelerde antibiyotik ilaçlar ile tedavi edilebilir. Tedavi edilmez ise enfeksiyon lenf nodlarına ve kana yayılabilir ve sepsis (kan zehirlenmesi) ve ölüm riski ortaya çıkabilir. Akciğer (pulmoner) şarbonu, şarbon menenjiti (santral sinir sistemi) ve bağırsak (gastrointestinal sistem) şarbonu öldürücüdür. Tedavinin başarılı olması için erken tanı ve erken tedavi gereklidir.

Benzer sağlık yazıları

1. Babesiyoz hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
2. Orf hastalığı (ektima) nedenleri, belirtileri ve tedavisi
3. Yılancık hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
4. Bruselloz hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
5. Şark çıbanı hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavisi