Rabdomiyoliz, çizgili kasların hasara uğraması, buna takiben hücre içi oluşumların sistemik dolaşıma katılması ve buna bağlı olarak klinik ve laboratuvar bulgularını içeren karmaşık bir sendroma verilen bir isimdir.
RABDOMİYOLİZ NEDENLERİ
Rabdomiyoliz travmatik veya travma dışı nedenlere bağlı olarak gelişebilir. Travmatik nedenler ile ilişkili rabdomiyoliz patogenezinde (hastalığın kaynağı ve gelişimi sırasında organizmada meydana gelen değişikliler) kasın baskı altında kalması (baromiyopati) başlıca etkendir.
Rabdomiyolizin travmatik nedenleri;
- Depremler,
- Savaşlar,
- Trafik kazaları,
- Maden kazaları,
- Elektrik çarpmaları,
- Donma,
- Yanıklar,
- Isı şoku,
- Aşırı egzersiz,
- Belirli pozisyonlarda uzun süre kalmak.
Rabdomiyolizin travmatik olmayan (nontravmatik) nedenleri:
Travmatik olmayan nedenler arasında elektrolit bozuklukları, metabolizma bozuklukları, kalıtsal enzim eksikleri, ilaçlar, enfeksiyonlar, madde kullanımı, iskemik olaylar, tiroid sorunları sayılabilir.
- Rabdomiyolize neden olabilen ilaçlara örnek verecek olursak; metadon, benzodiazepinler, barbitüratlar, antidepresanlar, antihistaminikler, antiepileptikler, statinler, amfoterasin -B, ofloksasin, parasetamol, diüretikler, kortikosteroidler, azatioprin, salisilatlar, teofilin, fenitoin, vazopressin, kolşisin, rosuvastatin, allopurinol.
- Rabdomiyolize neden olabilen maddelere örnek verecek olursak; alkolizm, eroin, amfetamin.
- Rabdomiyolize neden olabilen enfeksiyonlara örnek verecek olursak; Escherichia Coli, Streptokok pnömonisi, Stafilokok aureus, Salmonella gastroenteriti, Clostridium, İnfluenza A ve B, Epstein Barr virüsü, Coxsackie Virusu, Sitomegalovirüs.
- Rabdomiyolize neden olabilen kalıtsal bozukluklara örnek verecek olursak; glukoz metabolizma bozuklukları, likit metabolizma bozuklukları ve diğer bazı genetik bozukluklar.
- Rabdomiyolize neden olabilen toksinlere örnek verecek olursak; arı/yaban arısı sokması, yılan sokması, örümcek ısırığı.
- Rabdomiyolize neden olabilen iskemik olaylara örnek verecek olursak; tromboz, kompresyon, emboli.
- Rabdomiyolize neden olabilen inflamatuar miyopatiler; polimiyozit, dermatomiyozit.
- Rabdomiyolize neden olabilen metabolik hastalıklar; diyabetik ketoasidoz.
- Rabdomiyolize neden olabilen diğer durumlar; koma, hipotiroidizm.
Bazen konforsuz yapılan uzun yolculuk ve uzun süre aynı pozisyonda kalmak gibi faktörler de rabdomiyolize neden olabilir.
RABDOMİYOLİZ BELİRTİLERİ VE BULGULARI
Hastalık, geçici hafif hiperpotasemi ve yüksek kreatinin fosfokinaz düzeyinden hayatı tehdit eden hipovolemik şok, kardiyak aritmiler ve akut böbrek yetmezliğine kadar ilerleyebilen klinik tablolara yol açabilir.
- Rabdomiyolizin hafif formlarında kas belirtileri olmayabilir. Şiddetli formda ise etkilenen kaslarda ağrı, şişlik, hassasiyet, güçsüzlük ve sertlik görülür. Kas dokusunun yıkımına bağlı olarak kan dolaşımında elektrolit dengesi bozulabilir ve buna bağlı bulantı, kusma, konfüzyon, koma ve kalp ritim düzensizlikleri görülebilir.
- İdrar rengi koyu (çay renginde) olabilir. Kas yıkımı başladıktan genellikle 12-24 saat sonra idrarda azalma veya idrar olmamasıyla kendini gösteren böbrek hasarı oluşabilir.
- Kasların ödemine bağlı kompartman sendromu görülebilir. Kompartman içinden geçen sinirlerin iletim gönderdiği alanda periferik nöropati bulguları ortaya çıkabilir.
RABDOMİYOLİZ TEŞHİSİ
Rabdomiyoliz için üzerinde genel görüş birliği sağlanmış tanı kriterleri yoktur, bununla birlikte serum kreatinin kinaz düzeyleri normalden yüksek (örn. normalin 5 kat üzeri gibi) çıkması tanıda oldukça yararlıdır, ancak bazı kaynaklara göre 10 kat artış daha fazla dikkate alınmaktadır.
- Kesin tanı laboratuvar testlerine dayansa da, klinik semptomlara da (belirtiler) dikkat etmek gerekir.
- Laboratuvar testlerinde altın standart kreatinin kinaz testidir.
- Rabdomiyoliz tanısında idrarda miyoglobin saptanmasının da önemli yeri vardır.
Rabdomiyolizin başka bazı durumlardan veya hastalıklardan ayırt edilmesi de önemlidir.
Örneğin;
- Miyokard infarktüsü (kalp krizi),
- Miyalji,
- Hematüri,
- Hemoglobinüri,
- Diğer miyopatiler,
- Derin ven trombozu,
- Renal kolik.
RABDOMİYOLİZ TEDAVİSİ
Rabdomiyoliz tedavisinin temelini etkene yönelik tedavi (altta yatan nedenin tedavisi), eğer sebep ilaç veya birden fazla ilaç kullanımı söz konusu ise sorumlu ilacın tespit edilmesi ve bu ilacın kesilmesi, akut böbrek yetmezliğinin önlenmesi ve hayatı veya ekstremiteyi tehdit eden komplikasyonların önlenmesi oluşturmaktadır.
Eşlik eden komplikasyonlar nedeniyle, bu hastaların tedavisinde multidisipliner bir yaklaşım gereklidir.
Hastaların önemli kısmında erken, agresif intravenöz sıvı replasmanı, akut böbrek yetmezliğini önlemek için çoğunlukla yeterli olmaktadır. Travmatik rabdomiyoliz durumunda, hasta/yaralı çökmüş yapılardan çıkarılmadan bile mümkünse intravenöz sıvı replasmanı yapılabilir.
Akut böbrek yetmezliği riski yüksek olan hastalarda diyaliz uygulanması gerekebilmektir.
Diğer tedaviler;
- Kompartman sendromu tedavisi (bunun tedavisi için cerrahi işlem gerekebilir),
- Hipotansiyonun tedavisi,
- Solunum desteği,
- Hemodinamik stabilizasyon,
- Ağır kanama için kan transfüzyonu,
- Gereken hastalarda trombosit transfüzyonu gibi tedavileri içerebilir.
Tedavi ne kadar erken yapılırsa sonuçları da o kara iyi olabilmektedir.
RABDOMİYOLİZ KOMPLİKASYONLARI
- Akut böbrek yetmezliği,
- Hiperkalsemi, hipokalsemi,
- Hiperürisemi,
- Hiperfosfatemi,
- Dissemine intravasküler koagülasyon,
- Mekanik komplikasyonlar,
- Kompartman sendromu,
- Periferik nöropati.
Ayrıca meydana gelen elektrolit bozukluklarına bağlı kalp ritim bozuklukları ve kardiyak arrest riski vardır.
Rabdomiyolizin seyri ve sonucu, altta yatan nedene, herhangi bir komplikasyon oluşup oluşmadığına ve erken teşhis ve tedaviye bağlıdır. Travmaya bağlı gelişen rabdomiyolizli hastalarda akut böbrek yetmezliği ile komplike olan rabdomiyoliz de ölüm oranı % 20 civarındadır.
KONU İLE İLGİLİ BENZER SAĞLIK YAZILARIMIZ
- Kalp atım anormalliği (kardiyak aritmi) nedenleri ve belirtileri
- Akut böbrek yetmezliği nedenleri ve tedavisi
- Hematüri (idrarda kan) nedenleri ve tedavisi
- Kalp krizi nedenleri ve tedavisi
