Otizm hastalığı sosyal ve iletişim becerisinin oluşumunu etkileyen gelişim bozukluğudur. Otistik spektrum bozukluğu (OSB) olarak da adlandırılan otizm, nörolojik ve gelişimsel bozuklukların en zor olanı olarak bilinmektedir. Otizm hastalığı yaklaşık 100 çocuktan birinde ve erkeklerde kızlara oranla 3-4 kat fazla görülmektedir.
OTİZM (OTİSTİK SPEKTRUM BOZUKLUĞU) NEDENLERİ VE RİSK FAKTÖRLERİ
Bilim dünyası henüz otizmin nedenini tespit edememekle birlikte, otizm hastalığına neden olan birçok faktör vardır. Fakat neden ne olursa olsun hastalığın yıkıcı etkisi aynıdır. Araştırmacılar beynin otizm ile bağlantılı bölgelerini ve genleri bulmuş olsalar da, hastalığın meydana çıkmasında çevresel faktörler, beslenme alışkanlıkları ve teknolojik gelişiminde etkili olduğu bir gerçektir.
Otizm gelişiminde risk faktörleri;
- Kalıtım/genetik,
- Çevresel risk faktörleri [örn. anne, baba ve doğum ile ilgili çevresel risk faktörleri (örn. prematüre doğum, annede zehirlenme, annenin obezite olması, doğum sırasında gelişen komplikasyonlar, annenin/babanın ileri yaş olması) gibi faktörler], hava kirliliği,
- Yiyecek ve içeceklerdeki katkı maddeleri.
OTİZM (OTİSTİK SPEKTRUM BOZUKLUĞU) BELİRTİLERİ
Otizmin en sık görülen belirtileri arasında göz teması kurmaktan kaçınmak ve sosyal işaretleri yorumlama zorluğu, ilgi ve davranış takıntıları gibi sosyal etkileşimlere katılmada güçlük çekme gibi belirtilerdir.
Otizmli hastalarda sosyal ilişkilerde güçlük çekme belirtileri:
- Başkaları ile göz teması kurmaktan kaçınmak,
- Arkadaşlık ilişkileri geliştirememek,
- Birçok şeyi başkaları ile birlikte değil kendi başına yapmayı istemek,
- Çevresindeki kişilerin yaptıkları ile ilgilenmemek.
Otizmli hastalarda iletişim zorluğu belirtileri:
- Dil ya da konuşma gelişiminde akranlarının gerisinde kalması veya hiç konuşamaması,
- Başkaları ile sohbet etmede ya da başlatmada zorlanma,
- Bazı sözleri yeniden yeniden alakasız zamanlarda söyleme,
- Etrafındaki çocukların oynadıkları oyunlar ile ilgilenmeme.
Otizmli hastalarda ilgi veya davranış takıntısı belirtileri:
- İlginç konulara karşı ilgi duyma,
- Günlük yaşamdaki düzen değişikliklerine katlanma zorluğu,
- Sıra dışı beden hareketleri,
- Bazı cisimler ile alakasız hareketlerin varlığı.
OTİZMLİ HASTALAR NASIL DAVRANIR?
- Otistik hastalar beden dilini, jest ve mimikleri, amaları kullanamazlar ve kullanılan vücut dilini anlayamazlar.
- Yaşam tarzlarının değişmesine veya değiştirilmesine aşırı tepki gösterirler.
- Zamansız ve anlamsız gülme ve ağlama gibi davranışları olur.
- Dokunmaya karşı aşırı tepkili olurlar ve sarılmaktan hoşlanmazlar.
- Göz kontağı kurup, devamını getiremezler ve boşluğa bakıyormuş gibi görünürler.
- Objelere karşı gereğinden fazla ilgi duyarlar.
- Herhangi bir neden olmadan bile üzülürler ve strese girerler.
- Seslere karşı ya çok duyarlı ya da hiç duymuyor gibi davranabilirler.
- Tehlikelere karşı aşırı duyarsız olurlar.
- Acıya karşı duyarsızlık gösterirler.
- Aşırı hareketli olurlar ya da hiç hareket etmek istemezler.
- Öğrenme yöntemleri normal değildir.
- Herhangi bir cismi çevirmekten ve döndürmekten zevk alırlar.
- Bir şeyin bütününü değil parçalarını ve ayrıntılarını takılırlar.
Otizm Spektrum Bozukluğunun Erken Belirtileri;
- 6 aylık olduktan sonra bile başkalarına gülümsememe,
- Bir yaşını geçtiği halde agulamama, parmağıyla bir şeyi işaret edememe ve bay-bay gibi sözcükleri söyleyememe,
- 16 ayı geçmesine rağmen hiç bir sözcük konuşamama,
- 2 yaşını geçtiği halde 2 sözcükten oluşan basit cümleleri kuramama,
- Kaçıncı ayda olursa olsun gelişimde gerileme, örneğin daha önce söylediği bazı sözleri söylememeye başlaması.
Otizm Belirtileri
OTİZM (OTİSTİK SPEKTRUM BOZUKLUĞU) TEŞHİSİ
Otizmin tanısı sadece konunun uzmanı doktorlar (ruh ve sinir hastalıkları uzmanı ve nörologlar) tarafından konulur. Otizmli hastaların dış görünüşleri diğer çocuklardan farklı değil, fakat davranışları farklıdır. Otizm tanısını uzmanlar tarafından gözlemlenmesi, gelişim testleri ve aileye çocuğun gelişimi hakkında sorular sorulması ile koymak mümkün olabilir. Tanı çocuk bir yaşına girdikten sonra konulabilir. Erken tanı, eğitime erken başlanacağı için oldukça önemlidir.
Bir çocukta aile içerisinde, çocuk yuvasında, anaokulunda gösterdiği davranışlar aşağıda sıralananların önemli bir kısmını içeriyorsa, otizm açısından gerekli değerlendirmelerin ve incelemelerin yapılması gerekir.
- Sosyal etkileşim problemi,
- Konuşma ve dil becerisinde gecikme,
- Bir yaşına girdiğinde ismine tepki vermeme,
- Bir söyleşi başlatma ve sürdürmede zayıflık,
- Belirli sözcük ve kelimeleri tekrar etme,
- Sorulan sorulara konuyla alakası olmayan cevaplar verme,
- Göz teması kurmaktan kaçınma,
- Yalnız olmayı tercih etme,
- Başkalarının fiziken yakınında olmasından rahatsız olma,
- Başkalarının kişisel alanına saygı gösterme konusunda problem,
- Rutinlerdeki küçük değişimlerden bile hoşlanmama,
- Ses, koku, tat, görüntü ve dokunmalara karşı anormal tepkiler gösterme,
- Çevresel uyaranlara karşı duyarsızlık veya aşırı duyarlı olma,
- Tehlike sinyallerini algılamada güçlük çekme,
- Yaşıtlarına oranla çok aktif ya da pasif olma,
- Başkalarının duygularını ve düşüncelerini anlamada zorlanma,
- Nedeni anlaşılamayan gülme, ağlama, çaresizliğe düşme veya üzülme hareketleri,
- Hiddet veya öfke nöbetleri,
- El sallama, el ovma, kolları çırpma, vücudunu ileri geri veya iki yana sallama, dönme gibi tekrar eden hareketler,
- Ayak parmaklarının ucunda yürüme, koşma,
- Konulara, fikirlere ve nesnelere karşı aşırı tutku,
- 14 aylıkken ilgisini belirtmek için nesneleri işret parmağı ile gösterememe,
- Oyuncakları ile tuhaf bir şekilde oynama,
- Anormal yemek alışkanlıkları,
- Gündelik işlevleri yerine getirmeyi engelleyecek düzeyde panik duygusu.
OTİZM (OTİSTİK SPEKTRUM BOZUKLUĞU) TEDAVİSİ
Otizm tanısı ne kadar erken konulursa çocuğun eğitim almaya başlaması da erken olur. Otizmin tedavisi ancak eğitim ile olur. Otizm teşhisi konulduktan sonra hastanın otizm eğitim programlarına katılması gereklidir. Otizmli hasta çocuk veya genç ise, ailelerde nasıl davranacakları konusunda bilgilendirilir. En gerekli ve en değerli tedavi yöntemi hastanın eğitimidir. Otizm eğitiminin kesintisiz ve yoğun olması gerekir.
Otizm tedavisi açısından yapılan birçok çalışma sonucuna göre en iyi tedavinin eğitim olduğu kanısına varılmıştır. İlaç tedavileri dahil olmak üzere diğer yöntemler çocuğun eğitimini destekleme amacıyla kullanılır. Bu nedenle, tedavi amaçlı kullanılan diğer yöntemlerin yanı sıra erken, yoğun ve sürekli eğitim çok ama çok önemlidir.
PSİKOLOJİK HASTALIKLAR İLE İLGİLİ BENZER YAZILARIMIZ
- Çocuk ve ergenlerde obsesif kompülsif bozukluk nedenleri ve tedavisi
- Psikoz hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Depresyon nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Dikkat eksikliği (hiperaktivite bozukluğu) nedenleri ve tedavisi
- Kaygı bozukluğu (anksiyete) nedenleri, belirtileri ve tedavisi
