Ödem nedir?
Ödem, vücut dokularında bölgesel (lokalize) bir yaralanma sonrası oluşan şişliktir ya da jeneralize (kalp yetmezliğinde olduğu gibi) meydana gelebilen anormal sıvı birikimidir.
Vücuttaki su dengesi nasıl sağlanır?
Su, vücut ağırlığının kabaca beşte üçünü oluşturur ve kan ile dokular arasında sürekli değiş tokuş edilir. Vücutta pompalanan kanın basıncı, suyu kapillerden (kılcal damarlardan) çıkmaya ve dokulara girmeye zorlar.
Kandaki proteinlerin suyu çekici gücüne bağımlı, bunun tersine bir prosesle su, dokulardan kılcal damarlara ve lenf damarlarına geri emilir. Normalde bu iki mekanizma dengededir ve kan ile dokular arasındaki dağılımını yaklaşık olarak sabit tutar. Böbreklerin ve ADH dahil hormonların etkisi, vücuttaki toplam sıvı miktarını dengede tutar. Fazla sıvı vücuttan idrarla atılır.
Ödem oluşmasına neden olan faktörler
Pek çok hastalık ya da durum vücudun su dengesinin sağlanması sürecini olumsuz etkileyebilir.
- Kalp yetmezliği vücutta ödem oluşmasına neden olur mu? Kalp yetersizliği damarlarda tıkanmaya neden olabilir ve bu durum kılcal damarlarda geri yönde basınca yol açabilir. Bu durum kapillerde (kılcal damarlarda) ozmotik basıncı ortadan kaldırır ve dokulara normalden fazla sıvı girmesine sebep olur.
- Tümörler vücutta ödem oluşmasına neden olur mu? Geri yönde basınç ayrıca damarlara baskı yapan bir tümör nedeni ile de olabilir ve bu gibi bir durumda tıkalı damardan sızıntı olan bölgede ödem oluşabilir.
- Nefrotik sendrom vücutta ödem oluşmasına neden olur mu? Nefrotik sendromda kandan anormal seviyede protein kaybı olması ozmotik basıncı azaltır ve dokulardan kana yeterli sıvının çekilmesini önler.
- Böbrek yetmezliği vücutta ödem oluşmasına neden olur mu? Böbrek yetmezliği vücuttan tuzun atılmasını engeller ve tuzun dokularda birikmesine ve su çekmesine yol açar. Böbreklerde meydana gelen iltihabi hastalıklar, böbrek taşları ve böbrekleri etkileyen diğer sistemik hastalıklar da vücutta ödeme neden olabilir.
- Karaciğer sirozu vücutta ödem oluşmasına neden olur mu? Karaciğer damarlarında kan birikmesine neden olan, kandaki protein miktarını ve buna bağlı olarak ozmotik basıncı düşüren ve tuzun tutulmasına yol açan karaciğer sirozu da ödem oluşmasına neden olur.
- Alkol kullanımı ve beslenme şekli vücutta ödem oluşmasına neden olur mu? Alkolizmin ve beslenme ile ilgili sorunların neden olduğu protein yetmezliği de ozmotik basıncı azaltarak ödem oluşmasına neden olur.
- Yaralanma vücutta ödem oluşmasına neden olur mu? Yaralanma ya da enflamasyon, kılcal damarların sızdırmasına sebep olarak ödem gelişimine neden olabilir.
- Lenf ödeme bağlı vücutta ödem neden olur? Lenf damarlarının kanser hücreleri tarafından bloke edilmesi lenfoödeme yol açabilir.
- İlaçlar vücutta ödem oluşmasına neden olur mu? Böbrekler üzerinde etki gösteren ve tuzun tutulmasına yol açan kortikosteroid gibi bazı ilaçlar da vücutta ödem oluşmasına neden olabilir.
Vücutta ödem oluşmasına neden olan diğer faktörler: Tiroid bezi hastalıkları, alerjik ödem, aşırı su tüketimi, aşırı tuz tüketimi, aşırı karbonhidratlı besinlerin tüketimi, çok fazla hareketsiz kalmak, hamilelik ve adet dönemleri, damar tıkanıklığı, aşırı varisli damarların olması, asitli içecekler, uykusuzluk, aşırı ayakta kalmak, uzun oturmak, yanlış ayakkabı kullanımı, böcek sokmaları, arı sokmaları, kemik kırılması gibi yaralanmalar, enfeksiyonlar gibi birçok faktör vücudun belli bölgelerinde ödem oluşmasına neden olabilir.
Ödem belirtileri
Bel kısmındaki (yatağa bağlı hastalarda) ya da bileklerde şişkinlik gibi yaygın ödem şikayetleri, vücuttaki fazla sıvı %15’den yüksek olduğunda meydana gelir. Ciddi vakalarda, sıvı vücuttaki büyük boşluklarda (peritoneal karın boşluğu veya plevral efüzyonda akciğerlerin pelvral boşluğu gibi) birikir. Pulmoner ödem de, akciğerlerdeki hava kesecikleri su ile dolar ve bu durum nefes darlığına neden olur.
Ödem tedavisi
Ödemin tedavisi için öncelikle ödem gelişmesine sebep olan durumun araştırılması ve teşhis edilmesi gerekir. Eğer altta yatan neden hemen bulunamayacak veya durum acillik ise fazla sıvının boşaltılması ile şikayetleri gidermek mümkün olabilir. Besinler ile alınan günlük tuz miktarının kısıtlanması ve diüretik ilaçlar ile böbreklerden idrar ile fazla sıvının atılması sağlanabilir.
Uzun ayakta kalmaya bağlı oluşan, varislere bağlı oluşan, kırıklar, çıkıklar ve burkulmalar sonrası oluşan (tedavi süreci bittikten sonra) ödem için akşamları 20 dakika kadar ayakları ve bacakları ılık suda bekletip sonrasında sırtüstü uzanarak bacakları yastık desteğiyle kalp hizasında 15-20 dakika kadar tutmak ödemin azalmasında yardımcı olabilir.
Ödem tedavisi
Benzer sağlık yazıları
- Lenfödem nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Pulmoner ödem neden olur
- Glomerulonefrit neden olur
- Kronik böbrek yetmezliği neden olur
- Nefrotik sendrom nedenleri ve belirtileri
