Çoklu (multipl) organ yetersizliği (ÇOY), kritik hastalarda görülen en ciddi komplikasyondur. Multipl organ yetmezliği durumunda bir seferde çok sayıda organda fonksiyon kaybı olur. Bu hayatı tehdit eden durum akciğerleri (solunum sıkıntısı sendromu), böbrek ve diğer organları ve dolaşım sistemini etkileyebilir. Bu durum sıklıkla üstesinden gelinemeyen enfeksiyon ile tetiklenir, fakat ciddi yaralanmalardan sonra oluşan şoka bağlı da çoklu organ yetmezliği gelişebilir.
Çoklu – multipl organ yetmezliği açısından risk faktörleri
- Yaş
- Eşlik eden hastalık
- Cinsiyet (kadınlarda ölüm riski daha azdır)
- Genetik farklılıklar
Çoklu – multipl organ yetmezliğine neden olan faktörler
Sepsis ve septik şok: Sepsis, cerahat oluşumuna ya da kanda bakterilerin çoğalmasına neden olan bir yara veya dokunun bakteriyel enfeksiyonudur. Sepsis, hastaneye yatırılan her 1000 olgunun 10’unda görülmesi ve bu olguların %30’unda MODS (multipl organ disfonksiyonu sendromu) gelişmesi nedeniyle çok önemli bir durumdur. Septik şok; doku hasarı (özellikle kalp, böbrek ve akciğerleri etkileyen) ve septisemiye bağlı olarak (kanda bakterilerin çoğalması ve toksinlerin bulunması durumu) kan basıncında belirgin azalmanın olduğu hayatı tehdit eden bir durumdur. Sepsis, sepsis sendromu ve septik şok aynı hastalığın aşamaları olarak kabul edilebilir.
Akut asfiksi: Asfiksi, sözcük olarak Yunanca kökenli olup, nabzın alınamaması-nabzın yokluğu anlamına gelir. Atmosfer havasında O2 oranı %18-21 arasındadır. Bu oranın %12-16’ya düşmesi ciddi tehlike oluşturur. %5’e inmesi ise ani bilinç kaybı ve ölüme yol açar. Asfikside esas problem, dokuların ani ve derin oksijen yetmezliğidir.
Doğumsal metabolik hastalıklar: Doğumsal metabolizma hastalıkları, biyokimyasal işlevlerde bozukluk, otozomal resesif geçişli, nadiren X’e bağlı kalıtımla ortaya çıkan, genellikle çocukluk döneminde olmak üzere her yaşta görülebilen bir grup hastalığı tanımlar. Akraba evliliğinin yüksek olduğu (Türkiye) gibi ülkelerde oldukça sık görülür.
Akut solunum yetmezliği: Solunum birçok organın koordine bir şekilde çalışmasını gerektiren komplike bir olaydır. Bu sistemlerden herhangi birinde ortaya çıkan sorun, solunum yetmezliğine yol açar. Solunum yetmezliği; hipoksemik ve hiperkapnik olarak sınıflandırıldığı gibi akut ve kronik olarak da sınıflandırılabilir. Solunum sistemindeki gaz değişimi, vücudun metabolik gereksinimini karşılayamadığında ve ventilasyon veya perfüzyondaki bozukluklar sonucu akut solunum yetersizliği gelişir.
Akut böbrek yetmezliği: Akut böbrek yetmezliği, glomerül filtrasyon hızının saatelerden günlere kadar uzanabilen sürede giderek azalması ve kanda nitrojen yıkım ürünlerinin artması tablosudur. Hastane başvurularının %5’i, yoğun bakıma alınanların %30’unda görülür. Akut böbrek yetmezliği gelişen hastalarda bu duruma yol açan sebebe göre değişmekle birlikte %15-60 oranında ölüm gerçekleşebilmektedir. Kreatinin değeri 3 mg/dl’nin üstüne çıkmış olgularda hastalık kronikleşmeye eğilimlidir. Hastaların %50 kadarı etkin tedavi ile iyileşir iken, %45 kadarı da minimal parenkim hasarı ile kontrollerle yaşamlarını sürdürürler.
İntrakranial kanama: İntrakranial kanama; intraserebral kanama ve subaraknoid kanama şeklinde oluşabilir. İntraserebral kanamalar: Serebrovasküler hastalıklara bağlı ölümlerin %12-20’sini oluştururlar. İntraserebral hemoraji (kanama) oluşmasına neden olan en önemli risk faktörü ileri yaş ve akut veya kronik hipertansiyondur. Subaraknoid kanama: Kanın subaraknoid mesafeye dağıldığı patolojik bir durumdur ve ileri yaş grubunda önemli bir iş gücü kaybı ve ölüm nedenleri arasındadır. Sıklıkla anevrizma rüptürü sonrasında ortaya çıkar. Baş ağrısı en sık hastaneye başvuru sebebidir.
Dejeneratif nörolojik hastalıklar: Nörodejeneratif hastalıklar, esas olarak ilerleyici nöron kaybı ile karakterize, sekonder beyaz madde değişikliklerinin de görüldüğü gri madde hastalıklarıdır. Bu hastalıkları bir araya getiren iki ortak özellik söz konusudur. Nöron kaybı seçicidir, her bölgede aynı değildir. Herhangi başlatıcı bir neden yoktur ve öncesinde nörolojik kayıp olmaz. Bazı hastalıklarda sadece nöron kaybı varken, diğerlerinde spesifik lezyonlar vardır. Nörodejeneratif hastalıklarda ortak patoloji, normal hücresel parçalanma mekanizmalarına dirençli protein birikimlerinin olmasıdır.
Çoklu – multipl organ yetmezliğinde hangi organlarda yetmezlik gelişir?
- Kardiyovasküler yetmezlik
- Akciğer yetmezliği/solunum yetmezliği
- Böbrek yetmezliği
- Hematolojik yetmezlik
- Nörolojik yetmezlik
- Karaciğer yetmezliği
- Gastrointestinal sistem yetmezliği
Çoklu – multipl organ yetmezliğinde takip ve tedavi
Çoklu organ yetmezliği geliştikten sonra aşırı derecede yüksek bir mortalite (ölüm) riski taşıdığından, çoklu organ yetmezliği yönetimine en doğru yaklaşım bu durumun gelişmesini engellemek olmalıdır. Bu risk altında bulunan hastalarda (majör operasyon, travma, sepsis, vs. bir arada görülen şiddetli hastalık) gibi durumların saptanması ve organ fonksiyonuna yakın gözlem ve erken destek sağlanması gerekmektedir.
Tedavide;
- Yeterli doku oksijenasyonun sağlanması
- Enfeksiyon odağının tespit edilmesi ve tedavisinin yapılması
- Yeterli beslenme desteği
- Yetersiz organa yönelik yapay desteğin sağlanması.
Çoklu – multipl organ yetmezliğinin seyri ve sonucunu etkileyen faktörler
Çoklu organ fonksiyon bozukluğu/yetmezliği, cerrahi yoğun bakım üniteleri’inde bulunan hastalar arasında başlıca ölüm sebebidir. Çoklu organ yetmezliğinin sonuçları, hem temel hastalık sürecine hem de organ fonksiyon bozukluğundan kaynaklanan fizyolojik rahatsızlığın şiddetine bağlıdır. Yoğun bakım organ destekleyici yönetim, ya hastalığın iyileşmesiyle ya da sadece ölüm sürecinin uzatılmasıyla sonuçlanır.
- İleri yaş
- Malnütrisyon (beslenme desteğinin yetersiz olması)
- Koma
- Histamin-2 reseptör agonisti veya antiasit kullanımı
- İntraabdominal enfeksiyon
- Preop inatropik ajan kullanımı
- Acil ameliyatlar
- Renal yetmezlik
- İntra aortik balon pompası
- Total prenteral nütrisyon
- Kemik iliği naklinden sonra sitoredüktif tedavi yapılanlarda venooklüziv hastalık gelişmesi
- Kemik kırıklarının uzun süreli traksiyonu
- Serebral travma
- Kardiyotorasik ameliyatlar.
Benzer sağlık yazıları
- Akut böbrek yetmezliği neden olur
- Solunum yetmezliği neden olur
- Karaciğer yetmezliği neden olur
- Kalp yetmezliği neden olur
- Bebeklerde sepsis neden olur
