Monkeypox, insanlar da dahil olmak üzere bazı hayvanlarda görülebilen maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Monkeypox, öncelikle Orta ve Batı Afrika’da bulunan yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve dönem dönem başka bölgelerde de görülen viral bir zoonotik hastalıktır. Bundan 40 yıl veya daha fazla zaman önce çiçek hastalığının eradikasyonunun (enfeksiyon hastalığının etkeni ile birlikte yok edilmesi) sağlanmasıyla ve dolayısıyla çiçek hastalığı aşısının durdurulmasından sonra maymun çiçeği hastalığı dönem dönem küçük çaplı salgınlara neden olmuştur.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ (MONKEYPOX) NASIL BULAŞIR?
Bir sinomolgus maymunu (yengeç yiyen makak olarak da bilinir) virüsü hem insanlarda hem de hayvanlarda hastalık yapar. Virüs ilk olarak 1958’de maymunlarda, 1970’de de insanlarda keşfedilmiştir. Virüsün kuluçka süresi 10-14 gündür, ancak bu süre 21 güne kadar uzayabilmektedir.
Enfeksiyon insanlara bir hayvan tarafından bir ısırık yoluyla veya enfekte bir hayvanın vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla bulaşabilir. Virüs ayrıca insandan insana, solunum yoluyla (örn. ağızdan çıkan sıvılar yoluyla) veya enfekte bir kişinin vücut sıvılarına temas yoluyla da bulaşabilir. Bulaşma için risk oluşturan faktörler arasında aynı yatakta yatmayı, evi/odayı paylaşmayı, enfekte kişiyle aynı kapları veya eşyaları kullanmayı ve kesin bir bilgi olmamakla birlikte cinsel yolla bulaşmayı sayabiliriz.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ (MONKEYPOX) BELİRTİLERİ
Belirtiler; ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, boğaz ağrısı, yorgunluk ve lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi) ile başlar. Genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonra 1-3 gün içinde döküntü başlar. Döküntü, gövdeye göre ekstremitelerde daha yoğun olma eğilimindedir. Döküntüler genelde yüzde başlar, avuç içleri ve ayak tabanlarında da oluşur. Döküntülerden ağız mukozası, genital bölge ve gözün konjonktiva ve korneası da etkilenir. Döküntü birbiri ardına gelen maküller (1 cm’den küçük düz tabanlı lezyonlar), papüller (1 cm’den küçük pembe kırmızı sert solid lezyonlar), veziküller (1 cm’den küçük epidermiste gelişen ve içi saydam bir sıvı ile dolu lezyonlar), püstüller (saydam sıvı yerine cerahat ile dolu lezyonlar) ve kuruyup dökülen kabuklar ile karakterizedir.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ (MONKEYPOX) TEŞHİSİ
Maymun çiçeği teşhisi için hastanın öyküsü, fizik muayene bulguları (hastanın ateşi ve ateşin ne zaman başladığı, döküntünün karakteri ve ne zaman başladığı ve diğer şikayetleri gibi) ve laboratuvar test sonuçları genellikle yeterlidir. Ancak hastalığın kliniği su çiçeği, kızamık, bakteriyel cilt enfeksiyonları, uyuz, sifiliz ve ilaca bağlı alerjiler gibi diğer döküntülü hastalıklar ile benzerlik gösterdiğinden, bu hastalıklar ayrıcı tanıda dikkate alınmalıdır. Hastalığın prodromal evresinde görülen lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi), maymun çiçeğinin en ayırt edici özelliğidir ve diğer benzer belirtiler gösteren hastalıklardan ayırt etmede yardımcıdır.
Virüs testi ile tanı doğrulanabilir. Deri lezyonlarından alınan örneklerin polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) testi, maymun çiçeğini teşhis etmede önemli bir testtir. Fakat PCR kan testi teşhiste yeterli olmayabilir.
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI (MONKEYPOX) TEDAVİSİ
Hastalığın henüz kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, Amerika Birleşik Devletlerinde, maymun çiçeği de dahil olmak üzere çeşitli çiçek virüslerinin tedavisi için onaylanan antiviral bir ilaç olan tecovirimat, maymun çiçeği hastalığında da önerilmektedir. Bunun yanı sıra, destekleyici tedavi (ateş düşürücü, sıvı dengesi ve oksijenasyon gibi) uygulanabilir.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ (MONKEYPOX) ÖLDÜRÜR MÜ?
Monkeypox genellikle 2-4 hafta arasında süren belirtileri olan ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Çocuklarda daha ciddi hastalık yapabilir. Maymun çiçeği virüsünden genel popülasyonda %10 gibi bir oranda ölüm görülebilmektedir. Küçük çocuklarda bu risk daha yüksek olabilmektedir.
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞINDAN (MONKEYPOX) KORUNMA
- Virüsle enfekte olabileceği riski taşıyan hayvanlar ile temas etmekten kaçınılmalıdır (maymun çiçeğinin görüldüğü bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dahil).
- Hasta bir hayvan ile teması bulunabilecek herhangi bir kontamine malzemeyle temas etmekten kaçınılmalıdır.
- Enfekte hastalar, enfeksiyon riski taşıma ihtimali olan diğerlerinden izole edilmelidir.
- Enfekte hayvanlar veya insanlar ile temas edildikten sonra iyi el hijyeni uygulanmalıdır (örn. ellerin sabun ve su ile yakınması veya alkol bazlı el dezenfektanı ile temizlemesi gibi).
- Hastalar ile temas etmek zorunda olan kişiler, kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanmalıdır.
- Maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu olduğundan şüphelenilen hayvan ve insanlardan alınan örnekler, donanımlı laboratuvarlarda çalışan eğitimli personeller tarafından incelenmelidir. Hasta numuneleri, bulaşıcı maddelerin taşınmasına yönelik Dünya Sağlık Örgütü kılavuzuna uygun olarak üçlü ambalaj ile taşınacak şekilde hazırlanmalıdır.
- Hastalığın görüldüğü bölgelere seyahat söz konusu ise ve seyahat dönüşü şikayetleriniz varsa, vakit kaybetmeden bir sağlık merkezine başvurulmalıdır. Doktor kişinin seyahati hakkında bilgilendirilmelidir.
Ek olarak hayvan eti veya parçaları içeren tüm yiyecekler, tüketmeden önce iyice pişirilmelidir.
MAYMUN ÇİÇEĞİ AŞISI VAR MI?
Çiçek aşısının Afrika’da daha önce aşısını yaptırmış kişilerde maymun çiçeği riskini azalttığı bildirilmiştir.
Benzer Sağlık Yazılarımız
- Coronavirüs enfeksiyonu nedir, neden olur
- Batı Nil virüsü nedir, neden olur
- Kemirgen hayvanlardan bulaşan hastalıklar
- Domuz gribi salgını ve domuz gribinden korunma
- En çok ölüme neden olan hastalıklar
