Manik depresif (bipolar) bozukluk, kişinin ruh halinde-halk dilinde haleti ruhiye denilen yani kişinin duygu durumunda iniş çıkışlar ile seyreden, ataklar şeklinde gelen bir duygu durumu bozukluğudur. Bipolar bozukluk şizofreni değildir. Bipolar bozukluk tam düzelmeler ile seyreder, ataklar halinde seyreder, bazen bir iki atak sonrası yaşam boyu tekrar etmeyebilir.
Bipolar bozukluk farklı isimler ile de adlandırılır. En çok bilinen manik depresif hastalık, iki uçlu mizaç bozukluğu, iki uçlu duygu durumu bozukluğu şeklinde isimler ile adlandırılan bir depresyon bozukluğudur. Bu hastalıkta iki tane uç vardır. Bir uçta depresyon denilen içe kapanma, az konuşma, kendine güvenememe, isteksizlik, moralsizlik, çökkünlük gibi depresyonel bir durum var iken, diğer uçta ise depresyonun tam tersi bir durum söz konusudur. Kişinin kendine olan güveninin artması, ayağının yerden kesilmesi, çok konuşma, gülme, güldürme, aşırı bir neşe hali, aşırı neşeli olma gibi ataklar şeklinde gelen bir durumdur.
MANİK DEPRESİF (BİPOLAR) BOZUKLUK NEDEN OLUR?
Bipolar bozukluğa neden olan etkenlerden biri genetik yatkınlıktır. Bu genetik eğilim kalıtımsal ya da sadece kişiye özel genetik yatkınlık şeklinde olabilir. Bu eğilim yaşamın bir noktasında tetiklenebilir. Zorlanma, uykusuzluk, stres gibi etkenler ile tetiklenebilir veya kendiliğinden atak şeklinde gelişebilir. Atakların başlangıcında hasta bu durumu hissetmeyebilir.
MANİK DEPRESİF (BİPOLAR) BOZUKLUK TİPLERİ
Son yıllarda bipolar bozukluğun tanımlanmış çok fazla tipi gündeme gelmiştir. Psikiyatri camiasında bu durum eleştirilere neden olmuştur. Bipolar bozukluğun çok fazla alt tipleri tanımlanmıştır. Fakat bipolar bozukluğun Uluslararası kabul görmüş genel olarak iki tipi mevcuttur. Birincisi bipolar tip bir, ikicisi ise bipolar tip ikidir.
Tip 1 bipolar bozukluk: Tip 1 bipolar bozukluk kişinin yaşamı boyunca en az bir manik atak geçirmesidir.
Tip 2 bipolar bozukluk: Bipolar tip 2’de manik atak görülmediği gibi hipomanik ataklar görülür. Yani mani’ye ulaşmayan daha düşük neşe halleri olur ve daha çok depresif ataklar görülür. Manik belirtiler ile depresif belirtilerin karıştığı miks tabloya tip 2 bipolar bozukluk denir. Tip 2 bipolar bozuklukta hem depresif hemde manik uçta, intihar etme isteği yüksektir. İntihar riskinin en yüksek olduğu bipolar grubu miks tip bipolar bozukluğu olan gruptur.
MANİK DEPRESİF (BİPOLAR) BOZUKLUK BELİRTİLERİ
Bipolar bozukluğun tam Türkçe karşılığı iki uçlu bozukluk demektir ve bir uçta depresyon durumu, bir uçta ise mani bozukluğu (aşırı neşe hali) durumu söz konusudur.
Manik (tip 1) bipolar bozukluk belirtileri:
Manik bipolar bozukluk durumunda depresyondaki belirtilerin tam tersi belirtiler görülür.
- Kişinin kendine olan güveninde bir artma,
- Neşe hali, coşku ve taşma hali,
- Zaman zaman gülme, güldürme,
- Hayata hep iyimser bakma,
- Düşüncelerde bir hızlanma,
- Çağrışımlarda bir hızlanma,
- Fikir uçuşmaları,
- Bazı hastalarda manik dönemde yaratıcılıkta bir artış,
- Para harcamada artma,
- Gezip tozmada artma,
- Sosyal ilişkilerde artma,
- Cinsel arzuda artış,
- Alışveriş yapma isteğinin artması,
- Kıpır kıpır bir hal,
- Çok konuşma,
- Aşırı hareketlilik gibi (insan tutum ve davranışlarında bir kabarma hali) şeklinde belirtiler görülür.
Bu durum mani olarak adlandırılır. Fakat hem manik atakların hem de depresif atakların daha az şiddetli formları vardır. Manik atak denilebilmesi için bu şiddetli tablonun en az bir hafta sürmesi gerekir ve 4 gün süren daha hafif bir tablo hipomani olarak adlandırılır. Depresyon atak denilebilmesi için de depresyonel tablonun en az iki hafta gün boyu süren belirtilerin eşlik etmesi gerekir.
Depresyonel (tip 2) bipolar bozukluk belirtileri:
Kişide depresyon bozukluğu olduğunda;
- Morali aşırı çökkün,
- Hiçbir şeyden zevk alamama ya da eskiden zevk aldığı şeylerden keyif alamama,
- Hiçbir şey yapmak istememe,
- Durgunluk,
- Moral bozukluğu,
- İçe kapanma,
- Sosyal ilişkilerden uzaklaşma,
- Kendine bakmak istememe,
- Genel bir uykusuzluk hali,
- Genel bir iştahsızlık,
- Cinsel istekte azalma gibi yaşamsal birçok durumda genel bir çöküş durumu ve bazen yaşamak bile istememe gibi depresyona girme atakları görülür.
MANİK DEPRESİF (BİPOLAR) BOZUKLUK TEŞHİSİ
Manik depresif bozukluğun teşhis edilebilmesi için kişinin bir psikiyatri uzmanına götürülmesi gerekir. Çünkü kişi kendisi depresyon atağı geçirirken dışarı çıkmak istemediği için doktora da gitmek istemez. Manik ataklar sırasında da kişi kendinden yeteri kadar memnun olduğu için, bir anormallik olduğunu kabul etmez. Dolayısı ile her iki durumdayken de doktora gitmeyeceği için hastalığını fark etmesi mümkün değildir. Bu gibi bir durumda kişinin çevresi ve yakınlarının tutumu önemlidir. Kişinin yakınları uygun bir dille veya yöntem ile hastayı doktora gitmeyi ikna etmelidir.
Teşhiste kişinin kendi yakınmaları önemlidir. Kişi şikayetlerinden bahsetmese bile doktora sunduğu tablo tanıda zaten yardımcı olur. Teşhiste hastanın yakınlarının da ifadesi çok önemlidir. Çünkü atak öncesi dönem, atak hali, kişinin davranışlarındaki değişimler hastanın yakınları tarafından doğru anlatılır ise teşhiste oldukça yardımcı olur.
Fizik muayene sonrası hastadan bir emar filmi veya beyin tomografisi, hormon testleri için kan testleri yapılır. Kişinin alkol veya madde kullanımı varsa buna bağlı manik veya depresif ataklar görülebilir.
MANİK DEPRESİF (BİPOLAR) BOZUKLUK TEDAVİSİ
Bipolar bozukluk tedavisinde koruyucu olarak ve atak giderici olarak kullanılan bazı ilaçlar verilir. Bu ilaçların faydası, atak halinde kriz belirtilerini yatıştırmak, tekrar atak gelmesini önlemektir. Halk arasında çok yanlış bir düşünce söz konusudur. Atak yatıştıktan sonra, belirtiler geçtikten sonra hastalık geçti diyerek tedaviyi bırakmak doğru değildir. Bipolar bozukluk ya da manik depresif hastalık gibi bir hastalığa sahip kişiler ve ailelerin bilmesi gereken önemli bir nokta, bu durum uzun süreli, hiç bir şikayet olmasa bile takip gerektiren ve ilaç kullanılması gereken bir hastalıktır.
Tedavi sürecinde bazı kriterler vardır. Bu kriterler, kişi 2 ya da 2’den fazla atak geçirmişse, ailesinde psikiyatrik bozukluk geçiren biri varsa tedavi süreci uzun tutulur. Hastanın ne kadar süre ilaç kullanması gerektiğini hastalığın seyrini ve hastanın iyileşme durumuna bakılarak karar verilir. Bipolar bozukluğu olan hastaya hiçbir zaman ömür boyu ilaç kullanacaksın denilmez. Hasta ne kadar ilaca ihtiyaç duyuyor ise o kadar süre ve hastanın durumuna göre ilaç tedavisi sürdürülür. Bu sürenin kararı, hastanın ailesinde bu tip bir bozukluk, kendisinin daha önce buna benzer bir durum yaşamış olması, atakların hangi sıklıkta geldiği, kişinin alkol ve madde kullanım varlığı, ek bir psikiyatrik bozukluk varlığı, bu bozukluğa neden olabilecek başka bir hastalık varlığı gibi durumların varlığına bakılarak tedavi süresine karar verilir.
MANİK DEPRESİF (BİPOLAR) BOZUKLUK ÖNLENEBİLİR Mİ?
Bipolar bozukluk için sıfırlayıcı bir tedavi yöntemi yoktur. Fakat uygun tedavi ile kişiye gelen ataklar en azından % 60 oranında azaltılabilir. Kişi ilaçlarını düzenli kullanır ve kontrollerini düzenli giderse ataklardan en az % 60-70 korunabilir. Bazı hastalarda ve bazen tedaviye rağmen ataklar görülebilir. Bu durum hastalığın şiddetine, genetik yatkınlığına, niteliğine göre hastalığın seyri değişebilir. Bu durumda hastanın ve hasta yakınlarının bilgilendirilmesi önemlidir.
Hastalığı tetikleyen bazı faktörler vardır. Bipolar bozukluğu en çok tetikleyen durumlardan biri uyku bozukluğudur. Hasta 2-3 gün uykusuz kalır ise atak tetiklenebilir. Diğer tetikleyici faktör ise aşırı stres, zorlanma, kilitlenme durumlarından mümkün olduğunca uzak durmak gerekir. Ayrıca alkol veya madde kullanımı da kişinin yaşamını eklenir ise bunlarda atakları tetikleyebilir. Bazı ilaçlar (bazı antidepresanlar, kortizonlu ilaçlar, steroid içeren ilaçlar gibi) kişilerde bipolar bozukluğa yol açabilir. Kısacası bipolar bozukluğu olan kişinin ve yakınlarının atakları tetikleyen faktörler konusunda bilgili ve dikkatli olmaları gereklidir.
PSİKOLOJİK HASTALIKLAR İLE İLGİLİ BENZER YAZILARIMIZ
- Otizm hastalığı belirtileri
- Obsesif kompulsif bozukluk nedir
- Pazartesi sendromu nedenleri ve belirtileri
- İyi uyumak için ne yapmalı
