Paylaş

Tweetle

Paylaş

E-posta

Lösemi, kemik iliği dokusundaki veya lenfoid dokudaki kan hücrelerinin (özellikle akyuvarların) anormal bir şekilde çoğalması sonucu kendini gösteren bir kanser türüdür. Lösemiler, vücuttaki kan üretim sistemini (lenfatik sistem ve kemik iliği sistemini) etkileyen kanserlerdir.

Lösemiler akut ya da kronik olarak (mikroskoptaki görünüşlerine göre alt gruplara ayrılırlar) ve habis hücrelerin yayılım, gelişim özelliklerine göre sınıflarda değerlendirilir. Akut lösemiler genellikle çocuklarda görülürken, kronik lösemiler yetişkinlerde de görülür. Kan kanserinin hücre tipine göre (miyeloid ve lenfoid gibi) ve hastalığın süresine göre (kronik ve akut) türleri bulunmaktadır. Bazı lösemi tipleri daha hızlı ve kötü gidişat gösterir. Çocukluk dönemindeki lösemi tipleri diğer kanser tiplerine göre daha sık görülür.

LÖSEMİ (KAN KANSERİ) TİPLERİ VE NEDENLERİ

Lösemilerin nedeni tam olarak bilinmediği gibi, genetik faktörler ve çevresel faktörlerin etkili olduğu konusunda görüşler vardır.

Akut lösemi nedenleri: Kemik iliğinde blast adı verilen olgun olmayan beyaz hücre sayısında aşırı artışın olduğu lösemi tipidir. Akut lösemi lenfoblastik lösemi ve miyeloblastik lösemi şeklinde iki gruba ayrılır. Akut lösemi tedavi edilmezse birkaç hafta ya da ay içinde hastanın ölümüne sebep olur.

Olguların çoğunda akut löseminin nedeni tam olarak bilinmemektedir fakat belli kimyasallara (örneğin benzen gibi) veya yüksek düzeyde radyasyona maruz kalınması lösemiye sebep olabilir. Daha önce kanser tedavisi almış hastalarda da lösemi gelişebilir. Lösemiye neden olabilecek diğer faktörler arasında kalıtsal etkenlerin olduğu da düşünülmektedir. Örneğin bazı genetik bozukluklar (Fankoni anemisi, Down sendromu, aplastik anemi, primer polisitemi gibi) lösemi için risk oluşturabilen hastalıklardır.

Kronik lenfositik lösemi nedenleri: Olgun lenfositlerin (normal şartlarda enfeksiyon ve zararlı hücrelere karşı savaşan beyaz kan hücreleri) proliferasyonunun neden olduğu bir lösemi türüdür. Hastalığın şifa veren bir tedavisi yoktur ama bu durum her zaman ölümcül değildir. Bu lösemi tipinin nedeni bilinmemektedir.

Kronik miyeloid lösemi nedenleri: Granülositlerin (bir beyaz hücre türü) ya da özellikle nötrofillerin (bir granülosit türü) aşırı üretilmesinden kaynaklanan ve kronik granülositik lösemi olarak da tanımlanan lösemi türüdür. Löseminin bu türünün de nedeni tam olarak bilinmemektedir, fakat bu lösemi türünden etkilenen tüm hastalarda Philadelphia kromozomu adı verilen bir kromozomun bozukluğu söz konusudur. Bu kromozomun bir kısmı diğer kromozom ile yapışıktır.  Kronik lenfoid löseminin çoğunlukla iki fazı vardır; bunlar birkaç yıl sürebilen kronik faz ve birkaç ay sürebilen hızlanmış ya da akut faz şeklindedir.

AKUT LÖSEMİ TİPLERİ

• Akut lenfoid lösemi (ALL): Normalde lenfosid adı verilen olgun kan hücresi tipine dönüşmesi gereken lenfoblast isimli olgunlaşmamış kan hücrelerinin artması ile seyreden bir durumdur. Bu lenfoblastların sayıları çok miktarda artar ve genellikle lenf düğümlerinde birikerek şişliklere neden olurlar. Akut lenfoid lösemi çocukluk döneminde en sık görülen kanser tipidir ve 15 yaş altındaki çocuklarda gözlenen lösemilerin % 80’ini akut lenfoid lösemi oluşturur. Akut lenfoid lösemi yetişkinlerde de görülebilir iken, 50 yaşın üzerinde oldukça ender olarak rastlanır.
• Akut miyeloid lösemi (AML): Miyeloblast olarak bilinen ve normal kan hücrelerine (kırmızı kan hücrelerine ve trombositlere) dönüşmesi gereken (kansızlık-kırmızı kan hücresi üretiminin azalması) ve sık sık enfeksiona yakalanma (beyaz kan hücresi üretiminin azalması gibi) bir durum meydana gelebilir. Ergenlik döneminde ve 20’li yaşlarda teşhisi konulan lösemilerden % 50’sini, erişkinlerde görülen lösemilerin % 20’sini akut miyeloid lösemi oluşturur.

KRONİK LÖSEMİ TİPLERİ

Kronik lenfoid lösemi (KLL):

Olgun görünüşe sahip lenfositlerin kemik iliğinde aşırı çoğalması ile kendini gösteren bir durumdur. Bu anormal hücreler tam olarak olgunlaşmış normal lenfositler gibi göründükleri halde, normal lenfositler gibi vücudu enfeksiyonlara karşı koruma sağlayamazlar.

Kronik lenfoid lösemide kanser hücreleri kemik iliğinde, kanda ve lenf nodlarında bulunurlar ve lenf düğümlerinde şişmeler oluşur. Kronik lenfoid lösemilerin % 30’unu oluşturur ve 30 yaş altı kişilerde çok sık görülmez iken, yaşın ilerlemesi ile görülme sıklığında artış olmaktadır. Kronik lenfoid lösemiler genellikle 60-70 yaşlarında ortaya çıkar. Saçlı hücreli lösemi, lenfosit kaynaklı kronik bir lösemidir. Lakin bu tip lösemi kronik lenfoid lösemilerden farklıdır ve ilaç tedavisi ile tedavi edilebilir.

Kronik miyeloid lösemi (KML):

Bu tip lösemi olgun görünüşlü olup fonksiyon kaybı bulunan miyeloid hücrelerin (beyaz kan hücreleri gibi) aşırı üretimi şeklinde kendini gösterir. Bu çok fazla üretim normal hücre kalmayana kadar devam eder.

Kronik miyeloid lösemi erişkinlerde meydana çıkan lösemilerin % 20-30’unu oluşturur ve 25-60 yaşları arasında daha sık görülür. Bazı hastalarda kemik iliği nakli ile bu durum tedavi edilebilir. Genellikle lösemiler tüm kanserlerin % 2’sini oluşturur. Lösemiler erkeklerde ve beyaz ırkta daha sık görülür.

LÖSEMİ (KAN KANSERİ) BELİRTİLERİ

İlerleme gösteren bir hastalığın belirtileri habis hücrelerin, kan yapıcı organlarda normal hücrelerin yapımının engellemesi sonucu meydana gelir.

Sağlıklı alyuvarların üretimindeki azalma sonucu kansızlık (anemi), sağlıklı alyuvarların yapımındaki azalma nedeniyle enfeksiyon gelişimine yatkınlık, mikrobik hastalıklar ve ateş, kanın pıhtılaşmasını sağlayan kan pulcuklarının üretimindeki azalmadan dolayı farklı kanamalar (burun kanaması, diş eti kanaması, cilt altı kanaması gibi) sorunlar görülür. Ciltte oldukça sık çürükler oluşur veya kesik olduğunda kanama zor durdurulur.

Hastalığın diğer bazı bulguları habis hücrelerin bazı organları işgal etmesi ve çeşitli salgılar salgılatması sonucu ortaya çıkar. Bu hücre yapım ve yıkımı nedeniyle kilo kaybı ve terlemeler, dalak büyümesi, lenf düğümlerinde şişlikler, karında şişkinlik hissi gibi belirtiler de görülebilir.

Erken dönemde belirtiler genellikle hastalığı belli etmez. Çünkü bu dönemdeki belirtiler nezle veya diğer hastalıklarda görülen belirtiler ile benzerlik gösterebilir.

Löseminin (kan kanserinin) genel belirtileri arasında;

• Yorgunluk
• Halsizlik
• Fiziksel aktivite sırasında nefes darlığı
• Cilt solukluğu
• Hafif ateş ya da gece terlemeleri
• Kesik veya yaraların zor iyileşmesi
• Nedeni belli olmayan mor lekeler ve çürükler
• Cilt altında iğne başı büyüklüğünde kırmızı noktalar
• Kilo kaybı
• Lenf düğümlerinde şişlikler
• Karında şişkinlik
• Kemik ve eklemlerde (dizler, kalça, omuzlar gibi) ağrı
• Beyaz küre özellikle monosit ve nötrofil sayısında düşme
• Kansızlık
• Kanamalar
• Enfeksiyonlar

Gibi belirtiler lösemi hastalığının genel belirtileri arasında sayılabilir.

LÖSEMİ (KAN KANSERİ) TEŞHİSİ

Fizik muayenede öncelikle hastanın şikayetleri ve muayene bulgularından şüphe edilmelidir. Lösemi teşhisinde en önemli test kan testleridir. Teşhis için kan testinin yanı sıra kemik iliği biyopsisi, özel kan testleri ve genetik testlerde yapılır.

• Akut lösemi teşhisi: Akut lösemi teşhisinde kan testleri yapılır ve bazı durumlarda beyin ve omurilik kordonunu çevreleyen serebrospinal sıvıda yapılan testler (lomber ponksiyon) bu işlem anormal beyaz hücre varlığını tespit edebilir, ancak kesin tanı kemik iliği biyopsisi ile konulur.
• Kronik lenfositik lösemi teşhisi: Kronik lenfositik lösemi teşhisinde kan testleri ve kemik iliği biyopsisi hastalığı teşhis etmede genellikle yeterlidir.
• Kronik miyeloid lösemi teşhisi: Kronik miyeloid lösemi tanısı kan testleri ve kemik iliği biyopsisi ile doğrulanır.

LÖSEMİ (KAN KANSERİ) TEDAVİSİ

Lösemi tedavisinde son yıllarda iyi ilerlemeler elde edilmiş olmasına karşın, sebepleri tam olarak bilinmediği için sebebe yönelik tedavi uygulanmamaktadır. Lösemi tedavisinde tatbik edilen tedavilerin ana amacı, habis hücreleri yok etmektir. Lösemi tedavisinde tedavi planları hastalığın tiplerine ve evrelerine göre değişiklik gösterir.

• Akut lösemi tedavisi: Akut lösemi tedavisi iki faza bölünür, hastalığın kontrol altında tutulması için remisyon indüksiyonu ve tekrarlamayı önlemek için konsolidasyon önemlidir. Tedavi yöntemleri arasında kan ve trombosit nakli veya transfüzyonları, kemik iliğindeki anormal hücreleri öldürmek için anti-kanser ilaçlarının kullanımı ve beyindeki tüm anormal hücreleri öldürmek için radyoterapi tedavisi uygulanır. Gereken durumlarda kemik iliği nakli ve kök hücre nakli de yapılabilir.
• Kronik lenfositik lösemi tedavisi: Bazı hafif vakalarda tedavi gerekmez. Ağır kronik lenfositik lösemili hastalarda anti-kanser ilaçları ile tedavi (kemoterapi) ve monoklonal antikorlar bazen radyoterapi ile birlikte uygulanabilir.
• Kronik Miyeloid lösemi tedavisi: Kronik faz tedavisi anti-kanser ilaçları (kemoterapi tedavisi) veya alfa interferonlar ile tedavi şeklinde uygulanır. Kemik iliği nakli (transplantasyonu) veya kök hücre nakli de bu hastalarda uygulanabilen tedavi yöntemleri arasındadır. Hastalık tekrar akut faza dönüştüğünde tedavi akut lösemi tedavisi ile aynıdır.

Lösemi tedavisinde kemik iliği nakli:

Kemik iliği nakli, kriz atlatıldığı zamanda kişinin kendi hücrelerinden ya da uygun bir vericinin hücrelerinin verilmesi ile yapılır.

Bu tedavi yöntemlerinin yanı sıra birçok yöntem üzerinde denemeler yapılmaktadır.

Sonuç olarak; lösemi tedavisinde radyasyon (şua) tedavisi, farklı kanser ilaçlarının kullanımı (kemoterapi tedavisi), bağışıklık sistemini güçlendirme veya hastaya bağışıklık kazandırma tedavisi (immünoterapi) ve kemik iliği nakli, kök hücre nakli en önemli tedavi yöntemleridir.

Bu tedavi yöntemlerinin yanı sıra birçok yöntem üzerinde denemeler yapılmaktadır. Lösemi hastalarının ölümünün en önemli nedenleri aşırı zayıflık, enfeksiyonel hastalıklar, kanama ve organ tutulumuna bağlı organ yetmezliğidir. Lösemi hastalarına uygulanan tedavi sayesinde hastalığın atakları önlenebilmekte ancak bazı hastalarda kısa bazı hastalarda da uzun yıllar sonra hastalık yeniden kişiyi etkilemektedir.

BENZER YAZILARIMIZ

• Radyoterapi tedavisi neden ve nasıl uygulanır
• Polisitemi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
• Kemik iliği kanseri nedenleri, belirtileri ve tedavisi
• Kemik kanseri nedenleri, belirtileri ve tedavisi
• Kanser tedavisinde protein tedavisi nedir