Kornea nedir? Kornea nakli öncesi ve sonrası
Kornea nakli, keratoplasti ya da göz nakli olarak ta bilinmektedir. Kornea naklinin tanımından önce korneanın yapısını tanımak önemlidir. Kornea, gözün önündeki saydam tabakadır ve korneanın tam arkasında diyafram gibi iris bulunur.
Göze rengini veren iristir. Korneanın görevi göze gelen ışınları kırarak retinaya düşmesini sağlayan mercek görevini üstlenmektir. Kornea sürekli nemli kalması gereken bir tabakadır. Göz kuruluğu, göz alerjisi olur ise kornea bozulabilir. Korneanın nemli kalmasına göz yaşı yetmez ise suni göz yaşı damlaları kullanılır. Lens kullanan bireylerde göz kuruluğu daha fazla olur ve bu durumda da suni göz yaşı damlası kullanımı gereklidir.
Kornea nakli yapılması gereken göz rahatsızlıkları
Kornea şeffaf bir yapıdır ve bu şeffaflığı bozan bazı hastalıklar, doğuştan ya da daha sonradan meydana gelen hastalıklardan, romatizmal hastalıklar, geçirilen göz travmaları, geçirilen katarakt ameliyatından sonra korneanın saydamlığını kaybetmesi, keratokonus, herpes (uçuk) virüsü gibi virüslerin neden olduğu durumlardan dolayı korneada opaklaşma oluşur ve ışık korneadan içeri giremez ve hastanın görme kapasitesi düşer ya da görmesi tamamen bozulabilir.
Bu gibi durumlarda kornea nakli yapılmasına gerek duyulur. Bazı durumlarda korneanın bulanıklaşmasının yanında gözde şiddetli ağrı da olabilir. Estetik amaçlı kornea nakli yapılmaz. Kornea nakli ile göz rengi değişmez. Kornea nakli gözün görme kalitesini yükseltmek ve ağrı var ise ağrıyı gidermek için yapılır.
Kornea nakli ameliyatı nasıl yapılır?
Kornea nakli, nakil yapmak için bulunan korneayı özel bir alet ile yedi buçuk milimetre çapında kesilir. Kornea naklinin yapılacağı hastanın korneasını da aynı özel alet ile ya da lazer ile yedi buçuk, sekiz milimetre çapında kesilir ve nakil yapılır.
Kornea nakli bölgesel anestezi ya da genel anestezi altında yapılır. Fakat hastanın öksürme, hapşırma gibi riskleri olacağı için kornea nakli ameliyatı sırasında genellikle genel anestezi tercih edilir. Kornea nakli ameliyatı 20-30 dakika kadar bir sürede genellikle biter.Kornea nakli sırasında sadece gözün saydam tabakası alınır. Yani kornea naklinde gözün genel yapısı bozulmaz. Kornea nakli günümüzde lazer yöntemi ile de yapılabilmektedir.
Nakil yapılacak kornea nasıl bulunur?
Tıp tarihindeki ilk organ nakli kornea naklidir. Kornea nakli için kornea, yeni ölmüş (aynı gün içerisinde ölmüş) birinden alınır. Kornea nakil yapılmadan önce kornea, göz bankası denilen resmi kurumlarda işlemlerden geçer. Örneğin, yeterli hücresinin olup olmadığı sayılır. Mikroskop ile başka bir hastalık varlığı araştırılır.
Korneası alınan ölüden kan alınır ve herhangi bir hastalık olup olmadığı incelenir ve temiz çıkan kornea kendi özel sıvısı içerisinde korunur. Bu kornea, aynı gün içerisinde veya en geç ertesi gün nakil yapılır. Kornea bir hafta içerisinde de nakil yapılabilir. Fakat en kısa zamanda nakil yapılmalıdır.
Kornea nakli ameliyatının riskleri var mıdır?
Kornea nakli ameliyatı nasıl yapılır
Astigmat görmeyi bozan bir rahatsızlıktır. Enfeksiyon ise korneanın reddine neden olabilir. Kornea naklinden sonra gözün bakımında yaş gruplarına göre farklı bakım yöntemleri uygulanır.
Örneğin bir bebekte kornea greftinin atılma riski daha yüksektir. Bu nedenle mümkün olduğunca bebeklerde kornea naklinden kaçınılır. Eğer bir bebeğe kornea nakli yapılmış ise dikişlerin mümkün olduğunca erken alınması gerekir. Kornea nakli yapılmış hastalarda 10 yıl sonra bile yapılan naklin reddi riski % 18-20’lere varabilir.
Operasyon sırasında enfeksiyon riski için hijyen koşullarına çok dikkat edilmelidir. Alınan greftin temiz olduğundan, mikroplar yönünden arındırılmış olduğundan emin olunması gereklidir. Kanama riski genel anestezi ile yapıldığında daha düşüktür.
Bunların dışında gelişebilecek komplikasyonları önlemek için kornea nakli ameliyatından önce hastanın genel sağlık durumu, şeker hastalığı, kalp hastalığı, akciğer ya da böbrek hastalığı varlığı araştırılmalı ve öncelikle bu durumlar kontrol altına alınmalıdır.
Korneası bozulan her hastaya kornea nakli ameliyatı yapılır mı?
Kornea nakli ameliyatı yapılabilmesi için gözün kornea dışındaki yapılarının normal sağlığında olması gereklidir. Gözün görüntüyü algılayan ve beyine ileten retina tabakasında bir hasar var ise bu hasta, yapılacak kornea naklinden fayda göremez.
Kornea nakli yapılacak hastanın en azından ışığı seçecek kadar görmesinin olması, retina dokusunun ve diğer göz içi yapıların sağlıklı olması gerekir. Hastanın bu ameliyattan yarar görüp görmeyeceği göz doktorunun ayrıntılı bir şekilde yapacağı muayene, göz ultrasonografisi ve gereken durumlarda elektrofizyolojik testler ile tespit edilir.
Doku reddi nedir?
Doku reddi, vücudun bağışıklık sisteminin, başka birinden alınan dokuyu tanımaması ve o dokudan kurtulmaya çalışmasıdır. Kornea nakli reddi durumunda kornea dokusunda bulanıklaşma ve damarlanma belirtileri ortaya çıkar.
Kornea nakli reddinde nakledilen doku kaybolmaz. Kornea dokusu reddi, diğer dokulara göre daha az sıklıkta görülür. Çünkü kornea damarsız bir yapıdır. Kornea nakli reddi, nakil öncesinde korneasında damarlanma olan hastalarda daha sık görülür.
Kornea nakli yapılan hastanın gözünde nasıl belirtiler olur?
Kornea nakli yapılan bir hastanın gözlerinde kızarıklık, ışığa karşı hassasiyet, görmede azalma ve ağrı gibi belirtiler ortaya çıkar. Bu gibi belirtilerde doku reddi riski göz önünde bulundurulmalı ve hemen göz doktoruna gidilmelidir.
Erken dönemde doktora baş vurulması durumunda doku reddi daha kolay tedavi edilebilir. Doku reddi nedeni ile gözler yeniden bulanıklaşır ise aynı göze tekrar nakil yapılması gerekebilir. Kornea nakli ile göz rengini değiştirmek mümkün değildir. Gözün rengini veren iris dokusu korneanın arakasında kalır ve yapılan cerrahi müdahaleden etkilenmez.
Kornea nakli ameliyatı sonrası hasta nelere dikkat etmeli?
Kornea ameliyatından sonra ilk hafta, kafadan yukarısına su değmeyecek şekilde banyo yapılabilir. Hastanın doktoru farklı bir şey söylemez ise normal banyo, birinci hafta kontrol muayenesinden sonra yapılabilir.
Gözde batma, sulanma olacağı için ilk kornea ameliyatından sonra ilk 2-3 gün okuma, ekrana bakma gibi işlemler yapılamadığı gibi, 2-3 sonra yapılabilmektedir.
Göz naklinden sonra ilk 1 ay süresince ağır kaldırmak (5 kilogramdan fazla), eğilip kalkma gerektiren işler yapmak, ağır egzersizler yapmak, kabız olmak gibi riskli durumlardan kaçınmak gerekir.
Göz naklinden sonra 1’inci aydan itibaren gözü toztan ve darbelerden korumak için doktorun önerisi ile numaralı ya da numarasız gözlük takılmasında fayda vardır.
Göz nakli sonrası hamle gerektiren futbol, basketbol, voleybol ve dövüş içerikli sporlardan kaçınılmalıdır. Fakat atletizm, yürüyüş gibi sporlar ameliyattan 1-2 ay sonra yapılabilir. Gözün mikrop kapma riskinden dolayı yüzme sporuna 1-2 yıl izin verilmez.
