Paylaş

Tweetle

Paylaş

E-posta

Hidatik kist hastalığı neden olur?

Hidatik kist hastalığı dünya genelinde geniş yayılım gösteren zoonozlardan biridir. Hidatik kist halk arasında köpek kisti olarak da bilinir. Bu hastalığa yassı solucan olan Echinococcus gronulosus’un metacestod evresindeki larvası neden olur. Cestoda sınıfına dahil bir tenya olan Echinococcusların dört türü vardır.

İnsanlarda en sık asalak parazite neden olan tür ise Echinococcus granulosustur. Hidatik kist hayvancılığın, özellikle koyun yetiştiriciliğinin çok olduğu Akdeniz, Doğu Avrupa, Afrika, Güney Amerika, Orta Doğu, Avusturalya, Yeni Zelanda ve Çin gibi ülkelerde sık görülür.

Hidatik kist nasıl bulaşır?

• Kist hidatik, insanlara yaşam döngüsünde yer alan hayvanlar yoluyla bulaşır.
• Parazit köpeklere, tilkilere ve çakallara hastalığın yerleşmiş olduğu koyun, sığır gibi hayvanların iç organlarını yemesi sonucu bulaşır.
• Hastalık, hastalık bulaşmış köpeklerin dışkısı ile atılan yumurtaların, insanlar tarafından kirli eller, su ve yiyecek aracılığıyla bulaşır.
• Hidatik kist hastalığına neden olan organizma insandan insana geçmez.

Hidatik kistin oluşumu ve yerleştiği organlar

Ana konakta yerleşim gösteren tenya yumurtaları dışkı yoluyla atılır ve bu dışkı ile bulaşan su ve gıdalar aracılığı ile hastalık diğer konakçılara geçer.

Ara konakçının bağırsağında yumurtalar safra asitleri ve sindirim enzimleri sayesinde açılır ve yumurtalardan çıkan larvalar (kurtçuklar) bağırsak mukozasında tutunur. Bağırsak mukozasında mezenterik dolaşıma katılan kurtçuklar portal ven sistemi yoluyla karaciğere ulaşır.

Larvalar (kurtçuklar) 25-30μ çapındadır. Çoğu 30μ çapındaki karaciğer sinusoidlerini geçemez, bundan dolayı hidatik kist sıklıkla karaciğerde meydana gelir. Karaciğer Sinusoidlerini (iç duvarını endotelyal hücrelerin döşediği boşluklar) geçen kurtçuklar hepatik ven, vena civa inferior, sağ kalp, pulmoner arterler yoluyla da akciğerlere ulaşır.

Akciğerde kapillerin çapı 8μ’a kadar düşer. Akciğerlere yerleşen kurtçuklar akciğer kılcal damarlarına takılıp burda gelişimlerini tamamlarlar. Kist hidatik karaciğerden sonra akciğerlerde ikinci sıklıkta görülür. Hidatik kistin tuttuğu diğer vücut fonksiyonları ise dalak, karın zarı, böbrekler, kemikler, göz yuvası, beyin, kalp ve yumurtalıklar dır.

Kistin içinde kaya suyu olarak tanımlanan berrak, steril ancak antijenik yapıda bir sıvı bulunmaktadır. İnsanda oluşan hidatik kistler çoğunlukla tektir ve bu kistler primer (birincil) kist olarak tanımlanır. Birincil (primer) kist duvarının yırtılması sonucu kız veziküllerinin ve skolekslerin, komşuluk yoluyla ya da kan yoluyla çevre dokulara ve uzak organlara yayılması sonucu ikincil (sekonder) kistler gelişir.

Hidatik kist hastalığı belirtileri ve komplikasyonları

Kistin oluşum döneminde genellikle belirti görülmez ve çoğunlukla 5 cm çapa ulaşıncaya kadar belirti göstermediği gibi, rutin muayenelerde, cerrahi bir girişim sırasında ya da otopside ortaya çıkar. Belirtiler komşu organlara bası olduğunda ya da kist nedeni ile başka bir problem oluştuğunda meydana çıkar.

Çocukluk dönemi hidatik kistleri immün cevabın tam gelişmemesi, akciğer parankimin elastikiyetinin ve solunum kapasitesinin erişkinlere göre daha fazla olmasından dolayı herhangi bir bulgu vermeden maksimum boyutlarda (≥10cm) civarı olabilirler ve daha sonra belirti verebilirler. Bu tip hidatik kistler sıklıkla bronşiyal ve/veya plevral irritasyona neden olarak öksürük, göğüs ağrısı ya da kistin parankime yaptığı bası sonucu nefes darlığı gibi şikayetlere sebep olabilirler.

Patlayan hidatik kistlerde hastada ortaya çıkacak şikayetler yırtılmanın yönüne göre değişiklik gösterebilir. Eğer kist bronşiyal sisteme yırtılırsa kistik sıvı ve balgam,  kanlı balgam, irinli balgam ve yüksek ateş gibi kist hidatiğe işaret eden bulgular görülebilir.

Büyük kistlerde bronşiyal yırtılma oksijen yetersizliğine bağlı boğulma ile sonuçlanabilir. Eğer kist plevral boşluğa yırtılırsa pnömotoraks, ampiyem, pyopnömotoraks gibi daha ciddi kopmlikasyonlar ortaya çıkabilir.

Diğer organ tutulumlarında da bu bölgelere ait belirtiler görülür. Örneğin kafa içi tutulumlarda baş ağrısı, kusma, şuur kayıpları görülebilir. Kalp tutulumlarında kalp ritim bozuklukları, enfarktüs (kalp krizi) bulguları, kalp duvarında yırtılma gibi komplikasyonlar meydana gelebilir. Kemik tutulumlarında kırıklar oluşabilir.

Hidatik kist patladığında alerjik reaksiyonlar görülebilir ve anafilaktik şok gelişirse hastalık ölümle sonuçlanabilir.

Hidatik kist hastalığı teşhis yöntemleri

Hidatik kistler bazı görüntüleme yöntemlerinde görülmesi sonucu teşhis edilebilir. Görüntüleme yöntemlerinin yanı sıra, laboratuvar testleri de yapılır. Görüntüleme yöntemlerinde hastaların %60’ında soliter, %20 veya %50’sinde birden çok tek taraflı veya iki taraflı lezyon (doku bozukluğu) görülür.

Direkt akciğer grafileri kist hidatik teşhisinde oldukça yardımcıdır. Kist hidatik hastalığını teşhis etmek için kullanılan diğer görüntüleme yöntemleri arasında bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRG), ultrasonografik görüntüleme yöntemi gibi yöntemler vardır.

Ayırıcı tanıda tüberküloz (verem), akciğer apsesi, bronşektazi, akciğer kanseri gibi hastalıkları ayırt etmek de önemlidir.

Hidatik kist hastalığı tedavi yöntemleri

Hitatik kistin cerrahi tedavisi nedir?: Hidatik kist tedavisinde en sık ve temel tedavi yöntemi parankim koruyucu cerrahidir. Çoğunlukla parazitik materyalin cerrahi olarak ortadan kaldırılması yeterlidir. Cerrahi tedavi şekli nasıl yapılırsa yapılsın önemli olan, kist içeriğinin çevreye yayılmasını önlemektir, çünkü cerrahi tedavi sonrasında kist hidatiğin tekrarlama riski vardır.

Hidatik kistin ilaç tedavisi nedir?: Hastalığın ilaçlar ile tedavisi tek başına bir işe yaramayabilir.

Hidatik kistin perkütan (iğne ile) tedavisi nedir?: Kist hidatik tedavisinde son yollarda enjeksiyon (perkütan) tedavisi de uygulanabilmektedir. Enjeksiyon tedavisinde ultrason eşliğinde kistin içerisine girilmekte ve ince bir iğne ile kistin içine ilaç enjekte edilmektedir. Bu enjekte edilen ilaç kisti öldürür ve bu kistlerin tekrarlama riski olmaz. Enjeksiyon tedavisi ile tip 1 ve tip 2 kistler tedavi edilir fakat tip 3 ve tip 4 kistlerde enjeksiyon tedavisi etkisiz kalabilmektedir. Perkütan tedavisi genellikle karaciğer hidatik kistlerinde veya böbrek, dalak ve karın içi organ kistlerinde ugulanır. Perkütan (iğne ile tedavi) akciğer, beyin ve kemik kistlerinde uygulanmaz.

Hidatik kist hastalığından korunma ve önlemler

• Kist hidadik hastalığından korunmak için, köpek ve kedilere mümkün olduğunca çiğ et, sakatat gibi hayvan ürünleri verilmemelidir.
• Kişisel temizlik kurallarına dikkat edilmeli, içme ve kullanma suları temiz olmalı, çiğ yenen sebze ve meyveler bol su ile yıkandıktan sonra tüketilmelidir.
• Kesilen ya da ölen hayvanların kist bulunduran organları köpeklerin ve diğer etcil hayvanların ulaşamayacağı kadar derine gömülerek yok edilmelidir. Özellikle kurban bayramlarında bu hususa çok dikkat edilmelidir.
• Köpekler yılda dört kez iç parazitlere karşı ilaçlanmalıdır. Köpekleri gezdirilirken etrafa dışkılamaları halinde dışkılar alınarak poşete konulmalı ve ağzı bağlanıp çöpe atılmalıdır.
• Parazit aşısının olup olmadığını bilmeden serbest dolaşan köpeklerin okşanması ve sevilmesi sırasında parazit yumurtaları ellere geçebilir ve bu şekilde kirlenen ellerin yıkanmadan ağza götürülmesi sonucu parazit yumurtaları insanlara geçebilir, bu nedenle özellikle çocukların köpekler ile temasından sonra çocuğun elleri sabun ve bol su ile yıkanmalıdır.
• Özellikle kurban bayramlarında hayvanların hastalıklı ya da emin olunmayan sakatatları ortada bırakılmamalıdır.

Kistik hastalıklar ile ilgili benzer sağlık yazıları

1. Pyojenik karaciğer apsesi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
2. Polikistik böbrek hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
3. Pankreas kistleri nedenleri ve tedavisi
4. Fibrokistik meme hastalığı nedenleri ve tedavisi
5. Polikistik over sendromu nedenleri ve tedavisi