Kolon Nedir? Kolon nasıl çalışır?
Kalın bağırsaklar, ince bağırsakların son bölümü olan ileum ile kalın bağırsakların ilk bölümü-caecum arasında bulunan ileocaecalis kapaktan başlayarak anüse kadar uzanır. Kalın bağırsaklar yaklaşık 1,5- 1,8 m uzunluğunda ve 6-8 sm çapındadır. Kalın bağırsağın çapı anüse yaklaştıkça daralır. Kalın bağırsaklar ince bağırsakların etrafını sarmış ve abdominopelvik boşluğa yerleşmiştir.
Kalın bağırsağın (kolonun) yapısı
Kalın bağırsağın dış yüzü ince bağırsağın dış yüzünden farklıdır. Kalın bağırsak boğumlardan oluşan bir yapıya sahiptir ve bu boğumlar ”houstra coli” olarak adlandırılır. Kalın bağırsağın mukoza tabakasında yarım aya benzeyen mukoza tabakaları vardır. Bu çıkıntılara ”pliciae semilunares coli” adı verilir. Pliciae semilunares coli peristaltik hareketlere göre bir bölümde kaybolup başka bir bölümde oluşabilir. Kalın bağırsak mukozasında bulunan epitel hücreleri fazla miktarda kadeh hücreleri ihtiva eder.
Bu hücreler koyu mükoz bir salgı salgılayarak kayganlık oluşturur ve sindirim atıklarının dışarı kolaylıkla atılmasını sağlar. Kalın bağırsak mukozasında villuslar yoktur. Kalın bağırsağın kas tabakası düz kas liflerinden oluşmuştur. Bu kas lifleri her bölüme eşit şekilde dağılmıştır. Kas lifleri üç yerde toplanır ve sağlam yapıda üç şerit oluşturur. Bu şeritler ”teniae coli” olarak adlandırılır. Bu yapılar, apendex dışında kalın bağırsağın rektuma kadar olan bölümünde bulunmaktadır.
Kalın bağırsağın (kolonun) bölümleri
Kalın bağırsağın çekum (caecum) bölümü nedir : Çekum, kalın bağırsak ile ince bağırsağın birleştiği bölümde yerini almıştır ve 6-7 sm uzunluğunda kalın bağırsağın en geniş kısmıdır. İleum ile çekumun birleştiği bögeye ”ostium ileocaecale” denir. Bu kısmın çekum tarafında valva ileocaecalis (bauchini kapağı) bulunmaktadır. Bu kapak ince bağırsakta bulunan besinlerin kalın bağırsağa geçmesini, kalın bağırsaktaki besinlerin de ince bağırsağa geri dönmesini engeller. Buchini kapağının 2-2,5 cm altında karın boşluğunun sağ alt kısmında yerini alan arka yüzünde 7-12 sm uzunluğunda solucana benzeyen oluşuma ”apendix vermiformis” adı verilir. Apendix lenfoid bir organdır ve vücudun savunma sisteminde görev alır.
Kalın bağırsağın kolon bölümleri nedir?
Kalın bağırsak bölümleri
Bağırsak (colon) bölümleri : Kalın bağırsağın çekumdan sonra gelen bölümüdür ve dört bölüme ayrılır.
Colon acendes (yükselen kolon) : 10 15 cm kolon bölümü olup karın boşluğundan sağ tarafa ve yukarı doğru uzanır. Yukarıda karaciğerin sağ lobunun alt yüzünde sola ve öne doğru kıvrılarak kolon teransversum olarak devam eder. Ön ve yanlardan periton zarı ile kaplı olan acendes, arkada karın arka duvarına yapışık şekildedir.
Colon transversum (enine kolon) : Kalın bağırsağın en uzun ve en hareketli bölümüdür. Karaciğerin altından horizontal olarak uzanır.
Colon descendens (inen kolon) : Sol karın boşluğunda ve yaklaşık 25 cm uzunluğundadır. Dalak hizasından pelvise kadar uzanan bölümüdür.
Colon sigmoideum (sigmoid kolon) : S biçimindeki kolon, pelvis duvarına asılı şekildedir ve periton içerisinde yer alır. Ortalama 40 sm uzunluğunda pelvis giriminden S3 düzeyine kadar uzanır ve bu hizada rektumda son bulur.
Kalın bağırsağın rektum bölümleri nedir?
Rektum bölümleri : Kalın bağırsağın sigmoid kolondan sonra olan bölümüdür. Ön yüzünde erkeklerde mesane, kadınlarda ise uterus ve vajina’nın arka yüzü vardır. Rektumun alt kısmında dışarı atılacak atıkların toplandığı ”ampulla recti” bulunur. Kalın bağırsağın diğer bölümlerinde var olan haustra ve teniae’lar bu kısımda yoktur. Rektum kısmının kas tabakası daha gelişmiş durumdadır. Rektum mukozasında transversal plikalar vardır. Rektumun dışa açılan bölümüne anüs adı verilir.
Canalis analis : Ampulla rectinin alt kısmında sindirim kanalının lümeni birden bire daralır. Aşağıya ve arkaya ilerleyerek anüste sonlanır. Yaklaşık 3-4 sm uzunluğunda 3 sm çapındadır. Özellikle rektumun anüs kısımlarında dairesel kas tabakası dahada kalınlaşarak musculus sphincter ani internus ve m.sphincter ani extermusu oluşturur. Muskulus sphincter ani internus kas liflerinden oluşmuş istem dışı çalışır. M.sphincter extermus çizgili kaslardan oluşmuş ve istenildiği için çalışır. Normalde kapalı olan sfinkterler, rektuma gelen dışkının meydana getirdiği gerginlik nedeni ile uyarının medulla spinalisin S 2-4 segmentlerine ulaşması sonucu merkezi sinir sisteminin değerlendirmesi ve durumun uygun olması durumunda açılır ve böylece büyük abdest (defekasyon) yapma işlemi gerçekleşir.
Kalın bağırsaklarda sindirim ve dışkı (gaita) oluşumu nasıl gerçekleşir?
Kalın bağırsak, ince bağırsaktan sonra gelen sindirim sisteminin son bölümüdür. Sindirilmeyen besinler ince bağırsaktan geçerek birkaç saat içerisinde kalın bağırsağa ulaşır. Kalın bağırsağa geçen besinler sıvı şeklindedir. Besinler kalın bağırsak içerisinde ilerlerken suyu emilerek katılaşmaya başlar. Kalın bağırsağın en önemli görevi, suyun geri emilimini sağlamaktır. Bu emilim oldukça önemlidir ve günde 500 – 1500 litre arasında değişir. Bu sayede su kaybı önlenir ve dışarıya atılması gereken maddelerin koyulaşması sağlanır. Ayrıca kalın bağırsakta inorganik tuzlar, bir miktar glikoz ve kısa zincirli yağ asitleri emilir.
Kalın bağırsağın da ince bağırsaklar gibi karıştırıcı ve peristaltik hareketleri vardır. Peristaltik hareketler sayesinde bağırsak içeriği bir boğumdan diğerine geçerek ileriye doğru itilir. Kalın bağırsağın farklı fonksiyonları vardır. Bu fonksiyonlar, kimustaki su ve elektrolitlerin geri emiliminin sağlanması, atık maddelerin atılma zamanı gelinceye kadar depo edilmesi ve kalın bağırsaktaki bazı simbiyotik bakteriler tarafından B ve K vitaminleri gibi bazı vitaminlerin sentezlenmesidir.
Sindirim sonucu emilmeyen atık maddeler kalın bağırsak sayesinde rektuma iletilir ve büyük abdest yapma (dışkılama) ihtiyacı gerçekleşir. Dışkılama isteği sonucu makatı kontrol eden rektumdaki kaslar gevşer, karın içi basınç artar ve atık maddeler (dışkı, feçes, gaita) rektuma itilir. Dışkının rektumdan dışarı atılma işlemine ”defekasyon” adı verilir. Kalın bağırsakta oluşan dışkı içeriğinde, bakteri, su, inorganik maddeler, sindirilmemiş bitki lifleri, mukoza hücreleri ve sindirim enzimleri bulunmaktadır. Kalın bağırsaktan her gün atılan dışkı miktarı 200-400 gr civarıdır.
Kalın bağırsak (kolon) hastalıkları
Kalın bağırsak hastalıkları
Kalın bağırsak hastalıkları genellikle iki grup altında değerlendirilir. Birincisi organik (bağırsağın kendisinden kaynaklanan) kalın bağırsak hastalıkları, ikincisi organik olmayan (Bağırsaktan kaynaklanmayan) bağırsak hastalıklarıdır. Kalın bağırsağın en sık rastlanan hastalıkları kabızlık, ishal, enflamatuar bağırsak hastalığı, irritabl bağırsak hastalıkları, kolon polipleri, kolon kanseri, bağırsak tıkanması, bağırsak kurtları gibi hastalıklardır.
Kabızlık nedir : Kabızlık (konstipasyon), bağırsak hareketlerinin yetersiz olması (haftada üç kez ya da daha az sayıda) veya hareketlerinin % 25’inden çoğunda dışkılama güçlüğü kabızlık olarak tanımlanır.
İshal nedir : İshal veya diyare, dışkının sık sık ve yumuşak sulu çıkması durumudur. İshal kesinlikle hastalık değil, polifaktöriyel kaynaklı bir semptomdur.
Corhn hastalığı nedir : Corhn hastalığı kronik ve iltihabi bir bağırsak hastalığıdır. Ağızdan anüse kadar sindirim sisteminin herhangi bir bölümünde veya aynı anda birkaç farklı bölümünde aralıklı iltihaplanmalar ile kendini gösterir. Belirtileri yorgunluk, halsizlik, uykuya eğilim, karında şişkinlik ve ağrı, kanlı da olabilen ishal gibi belirtiler ile seyreder.
Bağırsak iltihabı (kolit) nedir : Kolit, kalın bağırsakta yangısal (iltihabi) bir durumdur. Pek çok şekli vardır ve bağırsaklarda zedelenme ile birlikte seyreder. Belirtileri kanlı yapışkan ishal, karında şişme, halsizlik, ateş, karın ağrısı, normal ishal, sindirim bozukluğu, makattan akıntı gelmesi, gaz, tuvalet alışkanlıklarında değişiklik gibi belirtiler ile kendini gösterir.
Spastik kolon veya irritabl bağırsak sendromu nedir : İBS yapısal (organik) değil fonksiyonel bir bozukluk olarak değerlendirilir. Karın ağrısı, şişkinlik, dışkılama bozuklukları olan kişilerde yapılan tetkikler sonucunda herhangi bir organik bozukluk veya patolojik bir durumun olmaması genellikle irritabl bağırsak sendromunu akla getirir.
Bağırsak (kolon) kanseri nedir : Bağırsak kanseri ya da kolorektal kanser, kalın bağırsak, rektum, apandisitte görülen kanserli büyümeleri tarif eder. Kalın bağırsak kanseri genellikle kalın bağırsakta meydana gelen adenom poliplerden oluşur. Belirtileri makattan kanlı dışkı gelmesi, ishal veya kabızlık, karın ağrısı, gaz sancıları, karında kitle, dışkının incelmesi, yorgunluk, kansızlık, bulantı ve kusma, kilo kaybı gibi belirtiler görülür.
Bağırsak kurtları nedir : Bağırsak kurtları kurt şeklinde, solucan şeklinde ve bağırsakta yaşayan parazitler olarak tanımlanır. Belirtileri çocuklarda kilo alamama, hafif karın ağrısı, makatta kaşıntı, yastığa tükürük akması, ağız kokusu, kanlı ishal, bağırsak krampları gibi belirler ile kendini gösteren bir durumdur.
Divertiküler bağırsak hastalığı nedir : Divertiküler bağırsak (kolon) hastalığı kolon duvarının dışarı doğru keseleşmesidir. Belirtileri sol alt karın bölgesinde ağrı, üşüme, titreme, ateş, şişkinlik, kabızlık, makattan kan gelmesi, idrar yolu enfeksiyonu gibi belirtilere neden olur.
Bağırsak (kolon) polipleri nedir : Polipler bağırsak boşluğunun herhangi bir bölümünde oluşur. Polipler bulunduğu bölgeye göre özellik gösterirler. Belirtileri karında şişkinlik, kıvrandırıcı ağrılar, bulantı hissi ve kusma ve gizli kanama gibi şikayetlere yol açar.
Bağırsak enfeksiyonları (gastroenterit) nedir : Gastroenterit kusma ve ishale neden olan özellikle çocuklarda ve bebeklerde görülen yaygın bir bağırsak enfeksiyonudur.
Çölyak hastalığı nedir : Bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus denilen yapıların bozulmasına sebep olan ve bu nedenle besinlerin emilmesini engelleyen ve ince bağırsaklarda hasara yol açan bir sindirim sistemi bozukluğudur. Belirtileri, şişkinlik, kusma, ishal, karın ağrısı, iştahsızlık, kilo alamama, boy kısalığı, kemik zayıflığı ve karaciğer hastalığı gibi belirtiler görülür.
Rektum kanseri nedir : Kalın bağırsağın makata yakın olan kısmı rektum olarak adlandırılır. Bu kısımda oluşan kötü huylu tümörlere rektum kanseri denir. Belirtileri makatta kanama, dışkıda incelme, karın ağrısı ve demir eksikliği gibi belirtilerdir.
Bağırsak hastalıkları oldukça geniş bir spektruma sahiptir. Bunların dışında bağırsak mantarı, bağırsak tıkanması, bağırsak düğümlenmesi, bağırsak kanaması, kısa bağırsak sendromu, bağırsak dönmesi ve benzeri bağırsak problemleri de vardır.
Midenin anatomik yapısı–Bağırsak düğümlenmesi –Bağırsak kanaması
