İdrar yolu nedir?
İdrar yolu vücudun idrar oluşumu ve itrahı (atılımı) ile ilgili bölümüdür. İdrar yolu böbreklerden (içerdikleri kan ve sinir destekleriyle birlikte), böbrek pelvislerinden (idrarı böbreklerden kanalize eden huni biçimindeki kanallar), üreterlerden, mesaneden (idrar torbasından) ve üretradan oluşur.
İdrar vücuttan nasıl atılır?
Böbrekler kanı süzerek idrar oluşturur. İdrar böbrek pelvislerinde biriktikten sonra, yerçekiminin ve peristalsisin (kaslı üreter duvarlarının dalga şeklinde kasılmasının) etkisiyle üreterlerden aşağıdaki meysaneye iletilir. İdrar miktürisyonu (işemeyi) tetiklemek için yeterli miktara ulaşıncaya kadar mesanede de depolanır. Mesane kasıldığında idrar üretradan dışarıya atılır.
İdrar yolu enfeksiyonu nedir?
İdrar yolu enfeksiyonu, idrar yolunun herhangi bir yerinde oluşan bir enfeksiyondur. İdrar yolu enfeksiyonu sıklıkla üretrada (üretrit), mesanede (sistit) ya da böbreklerde (piyelonefrit) şeklinde oluşur ve enfeksiyon idrar yolunun bu yerlerinde enflamasyona (yangıya) neden olur. Belirtiler enfeksiyondan hangi bölgenin etkilendiğine bağlıdır.
İdrar yolu enfeksiyonu nedenleri ve tipleri
- Üretrit (üretra iltihabı) neden olur? Üretrit sıklıkla belsoğukluğu (gonore) gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyondan kaynaklanır, fakat başka nedenler ile de üretrit oluşabilir. Gonore enfeksiyonu dışında gelişen üretritler non-gonokoksik üretritler olarak adlandırılmaktadır. Non-gonokoksik üretritlere neden olan etkenler arasında Klamidya trachomatis, Üreaplasma ürealyticum, Mycoplasma genitalium, daha az sıklıkta Trichomonas vaginalis, Herpes simpleks virüsü ve enterik bakteriler bulunmaktadır. Yapılan tüm araştırmalara rağmen olguların bazılarında etken tanımlanamaz.
- Sistit neden olur? Sistit çoğunlukla her zaman üretradan girerek idrar yoluna yukarı ilerlemiş bir enfeksiyon sonucu oluşur. Sıklıkla rektumdan üretraya girmiş organizmalar bu duruma yol açar. Sistit genç kız ve kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür.
- Piyelonefrit neden olur? Piyelonefrit genellikle sistit gibi üretradan giren ve idrar yoluna yukarı doğru ilerleyen enfeksiyonlardan kaynaklanır. Pyelonefrite neden olan organizmalar sıklıkla Aerobik gram-negatif bakterilerdir (en sık e-coli). Kronik pyelonefrit ise sık tekrarlayan akut pyelonefrit atakları sonucu oluşur.
Vezikoüretral reflü nedeni ile (sıklıkla çocuklarda) tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları gelişir, bu da genellikle akut piyelonefritle sonuçlanır.
İdrar yollarında enfeksiyon yapıcı organizmalar kan yoluyla da idrar yolu enfeksiyonlarına sebep olabilir.
Üretra enfeksiyonları erkeklerde daha sık görülür. İdrar yollarının daha üst kısmındaki enfeksiyonlar ise kadınlarda daha sık görülür ve hamilelik döneminde ve menopoz dönemlerinde meydana gelme riskleri daha yüksektir. Büyümüş bir prostat bezi (prostat büyümesi) nedeni ile erkeklerde de üst idrar yolu enfeksiyonları (mesane ya da böbrek enfeksiyonu gibi) meydana gelir.
Hem erkeklerde hem de kadınlarda idrar yolu enfeksiyonlarına yatkınlığı arttıran faktörler
- Böbrek ve idrar yolu taşları
- Mesane tümörleri
- AIDS hastalığı
- Kontrol altına alınamayan diyabetis mellitus
- Polikistik böbrek hastalığı
- İdrar yolunun doğumsal (konjenital) anormallikleri
- Rektosel
- İnvazif girişim uygulanması
- Spina bifida, parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı ya da omurga hasarlarından dolayı mesanenin boşaltılmaması gibi faktörler hem kadınlarda hem de erkeklerde idrar yolu enfeksiyonu gelişme riskini arttırmaktadır.
İdrar yolu enfeksiyonu tipleri ve belirtileri
Üretrit belirtileri: Genellikle idrar yapma sırasında yanma hissine, ağrılı idrar yapmaya neden olur.
Sistit belirtileri: Sistit sık sık idrara çıkma ihtiyacına, alt batın bölgesinde rahatsızlığa ya da ağrıya, sırtta ağrıya, hematüriye (idrarda kan bulunmasına), genel vücut kırgınlığına neden olur, bazı vakalarda hafif ateş de görülebilir.
Piyelonefrit belirtileri: Piyelonefrit ateşe, kaburgaların altında sırta vuran ağrıya ve bazen de şiddetli ürperti ve titremeye, halsizliğe, bulantı ve kusmaya, kas ağrılarına, yan ağrısına, karında hassasiyet ve rahatsızlık hissine ve genel durum bozukluğuna neden olur.
İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri
İdrar yolu enfeksiyonu teşhisi
İdrar yolu enfeksiyonları idrar kültürü alınması ve bu kültürün laboratuvarda incelenmesi ile teşhis edilir. İntravenöz ürografi ya da ultrason taraması kullanılarak daha ileri araştırmaların yapılması da gerekebilir.
İdrar yolu enfeksiyonu tedavisi
İdrar yolu enfeksiyonları genellikle antibiyotik ilaçlar ile tedavi edilir. Sıvı alımının arttırılması ve idrar asitliğini azaltan potasyum sitrat preparatları şikayetlerin hafifletilmesi için kullanılabilir.
Kişisel temizliğe özen gösterilerek, mesane düzenli olarak boşaltılarak (düzenli olarak idrara çıkarak) ve yeterli miktarda su tüketilerek idrar yolu enfeksiyonu riski azaltılabilir.
İdrar yolu enfeksiyonu komplikasyonları
Üretrit’in komplikasyonları: Üretrit, üretra darlığına yol açabilir. Erkeklerde ürerit’in diğer komplikasyonları arasında epididimit, dissemine gonokokal eneksiyonlar ve Reiter sendromu vardır. Kadın cinsel partnerlerde oluşan üretrit komplikasyonları ise pelvik inflamatuar hastalık, ektopik gebelik ve infertilitedir. Çocuklarda ise neonatal pnömoni ve neonatal göz tutulumlarına neden olabilir.
Sistit’in komplikasyonları: Enfeksiyon böbreklere yayılmadıkça, sistit genellikle bir komplikasyona neden olmaz.
Piyelonefrit’in komplikasyonları: Eğer tedavisi yapılmaz ise, piyelonefrit kalıcı böbrek hasarına, septisemiye (kan zehirlenmesi) ve septik şoka sebep olabilir.
İdrar yolu enfeksiyonlarından korunma yolları
İdrar yolu enfeksiyonundan korunmanın en iyi yolu yeterli sıvı alımı (günde en az 8-10 su bardağı) su içilmesidir. Yeterli su tüketilmesi sonucunda böbrek fonksiyonları daha iyi çalışır ve enfeksiyona neden olan organizmaların dışarı atılması kolaylaşır.
Bilimsel olmayan ancak toplumda inanılan ayakların üşümesi, belin üşümesi veya rüzgara maruz kalınması gibi faktörlerin idrar yollu enfeksiyonuna neden olduğu da bilinmektedir. Her ne kadar bu inanışlar bilimsel olmasa da bu gibi faktörlerden korunmak, hem idrar yolları enfeksiyonundan korunmada hem de üşümeye maruz kalınarak meydana gelen hastalıklardan korunmada faydalı olur.
İdrar yolu enfeksiyonundan korunmak için kişisel hijyenin önemi nedir?
- Tuvalet temizliğine dikkat edilmesi
- Tuvaletten sonra ellerin yıkanması
- Cinsel ilişki konusunda tek eşli olmaya özen gösterilmesi
- Anal cinsel ilişkiden kaçınılması
- Kadınların tuvalette mümkün olduğunca önden arkaya doğru silinmesi veya yıkanması
- 2-3 saatte bir veya kişisel ihtiyaca ve kişisel sıvı alım miktarına göre düzenli idrara çıkılması
- Dışarıda kullanmak zorunda kalınan tuvaletlerde oturmadan önce mutlaka sifonun çekilmesi
- Yanınızda ıslak mendil bulundurarak tuvalete oturmadan önce oturulan kısmın silinmesi
- Her yerde ve her zaman tuvalet sonrası sifonun çekilmesi
- Mümkün olduğunca pamuklu iç çamaşırı giyilmesi ve iç çamaşırının düzenli olarak değiştirilmesi ve mümkünse ütüleyerek giyilmesi
- Saten iç çamaşırlardan uzak durulması gibi kişisel hijyene dikkat etmek ve bu tür önlemler almak idrar yolları enfeksiyonundan korunmak için oldukça önemlidir.
Tedavi edilmeyen idrar yolu enfeksiyonları böbrek yetmezliğine sebep olabilir.
Benzer sağlık yazıları
- Sistit (idrar torbası iltihabı) neden olur
- Pyelonefrit (böbrek İltihabı) nedenleri ve belirtileri
- Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu neden olur
- Hamilelikte idrar yolu enfeksiyonu neden olur
- İdrardan kan gelmesinin nedenleri
