Hiperprolaktinemi nedir ve neden olur?
Hiperprolaktinemi kan prolaktin seviyesinin normalin üzerindeki değerlere çıkmasıdır. Hiperprolaktinemi ile seyir gösteren 40’ın üzerinde hastalık, ilaç etkisi ve diğer iatrojenik durumlar vardır.
Hiperprolaktinemiye neden olan hipofiz adenomları;
- Hipofizer mikroadenomların aktif olarak prolaktin salgılaması
- Hipofizer mikst tip adenomların ek olarak prolaktin salgılaması
- hGH adenomlarının %40’ının ek olarak prolaktin salgılaması
- Makro ve dev adenomların ve parasellar kitlelerin hipofiz sapına bası yaparak PRIH’ın hipofize geçmesini engellemesi
- Boş sella ve intrasellar kistler.
Hiperprolaktinemiye neden olan hipotalamus hastalıkları;
- Hipotalamus tümörleri
- Hipotalamik sarkoidoz
- Postensefalit.
Hiperprolaktinemiye neden olan fizyolojik olaylar;
- Latasyon (emzirme dönemi)
- Gebelik
- Uyku
- Stres
- Cinsel aktivite
- Memenin uyarılması.
Hiperprolaktinemiye neden olan ilaçlar;
- Antidepresanlar ve konvansiyonel antipsikotikler
- Antihipertansifler
- Antidopaminerjik ve antiemetikler
- H2 reseptör antagonistleri
- Hormonlar
- Amfetamin ve opioidler.
Hiperprolaktinemiye neden olan endokrinolojik hastalıklar;
- Akromegali
- Cushing sendromu
- Polikistik over sendromu
- Primer hipotiroidizm.
Hiperprolektineminin diğer nedenleri;
- Göğüs duvarı lezyonları
- Kronik böbrek yetmezliği
- Siroz hastalığı
- Ciddi karaciğer hastalıkları
- Prolaktinin ek topik üretimi (örn. küçük hücreli akciğer karsinomu gibi)
- Granülomatöz hastalıklar (sarkoidoz, tüberküloz, eozinofilik garanülom gibi)
- Tümörler (kraniofaringioma, hamartom, germinom, gliom, metastaz yapan tümörler gibi)
- Kranial radyoterapi
- Vasküler anevrizma
- Lenfositik hipofizit.
Hiperprolaktinemi belirtileri ve bulguları
Hiperprolaktineminin kadınlardaki ilk bulgusu amenore (adet görmenin ya başlamaması ya da adet gören bir kadında adetlerin kesilmesi) olarak tanımlanan durumdur. İkinci sıklıkta ise galaktore (memelerden süt benzeri sıvı gelmesi) görülür.
Hiperprolaktinemi erkeklerde daha zor tanınır. Erkeklerdeki belli başlı bulgular jinekomasti (meme büyümesi), galaktore (memelerden süt benzeri sıvı gelmesi) ve iktidarsızlıktır.
Hiperprolaktinemi belirti ve bulgularını sıralayacak olursak;
- Galaktore (memelerden süt benzeri sıvı gelmesi)
- Jinekomasti (memelerin büyümesi)
- Libidoda azalma (cinsel istek ya da dürtünün azalması)
- Orgazm gecikmesi
- Oligomenore (düzensiz ve seyrek adet dönemi)
- Polimenore (sık adet görme)
- Amenore (adet görme yaşı gelmesine rağmen adet görülmemesi ya da adet gören bir kadında adet görmenin kesilmesi)
- Kilo alma
- İnfertilite
- Kemik mineral yoğunluğunda azalma
- Duygu durum değişiklikleri
- Sivilcelenme (akne)
- Kadınlarda aşırı tüylenme.
Tedavi edilmeyen kronik hiperprolaktinemi otoimmün hastalıklar ve meme kanseri gelişimini de tetikleyebilir.
Hiperprolaktinemi teşhisi
Hiperprolaktinemi belirtileri gözlenen hastalarda serum prolaktin seviyesine mutlaka bakılmalıdır. Hafif ve orta yükselmelerde prolaktin serum seviyesi için ikinci bir kan örneği alınmalıdır. Eğer hiperprolaktinemi kesinleşirse altta yatan ve hiperprolaktinemiye neden olabilen bir hastalığa ve duruma yönelik gerekli tüm testlerin ve görüntüleme yöntemlerinin kullanılması ve sebebin doğru teşhis edilmesi son derece önemlidir.
Öyküde baş ağrısı ve görme bozukluklarının olması beyinde yer kaplayan bir lezyonun varlığını düşündürür. Hipofiz manyetik rezonans görüntüleme tanıda kullanılan önemli bir görüntüleme tekniğidir. Görüntülemede bir patoloji saptanırsa hasta endokrinoloji ve beyin cerrahisi gibi uzmanlıklara da sevk edilir.
Hipotiroidi tespit edilirse, tedavi uygulandıktan sonra prolaktin ölçümü tekrarlanır.
İlaçlar kaynaklı hiperprolaktinemi gelişen hastalarda tedavinin bir süre ara verilmesinden (2-4 gün gibi) sonra prolaktin seviyelerinde normale dönme eğiliminin olup olmadığı takip edilerek bu durumun kaynağının ilaç olduğunu tespit etme yolunda ilerlenir.
Hastalık öyküsü, fizik muayene, gebelik testleri, tiroid fonksiyon testleri, kan üre ve kreatin seviyeleri, karaciğer fonksiyon testleri gibi testler ve uygun görüntüleme teknikleri hiperprolaktinemi yapan nedenlerin bulunmasında yardımcıdır.
Hiperprolaktinemi tedavisi
Hiperprolaktinemi tedavisi; gözlem, medikal tedavi, cerrahi tedavi ve radyoterapi gibi tedavileri içerir.
Hiperprolaktinemiye neden olan ve altta yatan durumun belirlenmesi tedavinin ilk basamağını oluşturur. Daha sonra hastanın klinik bulguları değerlendirilir. Amenore, infertilite, kitle etkisi ve makroadenom tedaviye başlama endikasyonlarıdır. Bununla birlikte, ilişkili diğer belirtileri (tüylenme, akne, memelerden süt benzeri sıvı gelmesi, adet anormallikleri, baş ağrısı, kemik mineral yoğunluğu kaybı ve cinsel istek kaybı) olan hastalarda tedaviye başlanması önerilir.
İdiyapatik (nedeni belli olmayan veya bulunamayan) hiperprolaktinemisi olup, gebelik isteği, hipogonadizm bulguları, kemik mineral yoğunluğu kaybı olmayan kadınlarda gözlem tedavisi uygulanabilir. Yapılan bir çalışmada, 40’ın üzerindeki kadının ortalama 5,5 yıl takibinde, hastaların %83’ünde prolaktin değeri aynı kaldığı, düştüğü ya da normale geldiği gözlemlenmiştir.
Benzer sağlık yazıları
- Hipofiz hastalıkları nedenleri ve tedavisi
- Hipofiz tümörü nedenleri ve tedavisi
- Androjen hormonu nedir
- Erkeklerde kısırlık neden olur
- Jinekomasti nedir
