Karaciğer yassı şeritleri, çeşitli düz solucan- şerit türlerinin karaciğerdeki safra yollarını enfekte eden herhangi birisini tanımlar. İngiltere’de tek önemli şerit FASCIOLA HEPATICA’dır ve bu fasiolizis hastalığına neden olur.
FASCIOLA HEPATICA NEDİR?
Fasciola Hepatica (Büyük Karaciğer Kelebeği), vücut şekli kabak çekirdeğine benzeyen, genellikle D. dendriticum ile birlikte koyun, keçi ve öküz gibi birçok memeli hayvanın karaciğerinde ve safra kanallarında bulunur. Endemik bölgelerde insanlar, kontamine içme suyu ve sebze tüketimi nedeniyle bu parazit ile enfekte olabilirler. Boyları 2-3 cm olup, D. dendriticum’dan daha büyük ve tehlikelidirler. Bu şeritlerin birkaçı birleşerek safra kanallarını kolayca tıkayabilirler ve iltihaplanmaya neden olabilirler.
FASCIOLA HEPATICA NASIL BULAŞIR?
İnsana bulaşan enfeksiyon kaynağı genellikle tatlı su bitkileridir. Dünyanın değişik bölgelerinde farklı bitkiler olmakla birlikte parazitin insanlara bulaşmasında bitkilerin önemli rolü vardır.
Metaserkarya taşıyıcısı tatlı su bitkilerini insanlar kendi tüketimleri için veya ticari amaçla yetiştirmekte ve bu bitkilerin pazarlarda satılması enfeksiyonun endemik bölgeler dışına da yayılmasına neden olabilmektedir. İnsanlarda bir çok olgu su teresi tüketimi nedeniyle enfekte olmaktadır. Fakat metaserkarya yalnızca su teresi üzerinde sabit olmayıp sularda da bulunabilmektedir. Enfeksiyon metaserkarya içeren kontamine sulardan içilmesi ve bunların kontamine ettiği mutfak aletlerini kullanma ile de yeşil sebzeleri yemeden de bulaşabilmektedir. Hatta çiğ olarak tüketilen enfekte karaciğerlerden serbest kalan genç Fasciola’lar özofagusa (yemek borusuna) yapışarak veya karaciğer safra yollarına yerleşerek enfeksiyona sebep olabilmektedir.
FASCIOLA HEPATICA BELİRTİLERİ
Fasciola Hepatica enfeksiyonu birbirinden farklı klinik ve laboratuvar bulgularıyla karakterize iki evreye ayrılabilir. Akut dönemde karaciğer parankimi etkilenirken, kronik dönemde parazitin asıl yerleşim yeri olan biliyer sistem etkilenir.
Fasioliyaz evre 1: İlk evrede genç şeritler karaciğer içinde göç ederler ve karaciğerin hassas ve büyük olmasına (hepatomegali) neden olurlar; diğer belirtiler arasında ateş ve gece terlemeleri yer alır.
Fasioliyaz evre 2: İkinci evrede erişkin şeritler safra yollarını işgal eder. Varlıkları kolanjite (safra kanalı iltihabı) ve safra kanalı tıkanmasına ve bu da sarılığa neden olabilir.
Diğer Fasioliyaz Belirtileri
Akut enfeksiyonda ateş, karın ağrısı, artralji, öksürük, ürtiker (kurdeşen), kilo kaybı, eozinofili gibi diğer belirtiler de görülebilirken, tedavisi yapılmayan kronikleşmiş olgularda ishal, kusma, biliyer kolik ve pankreatit (pankreas iltihabı) gibi belirtiler görülebilir.
Fasioliyaz nadiren kronik karaciğer apselerine de sebep olabilmektedir. Tedavi edilmeyen Fasioliyaz, tekrarlayan kolanjit atakları ve sekonder (ikincil) biliyer siroza neden olabilir.
FASCIOLA HEPATICA TEŞHİSİ
Fasciola Hepatica tanısında;
- Fizik muayene,
- Hastanın öyküsü,
- Laboratuvar testleri,
- Tüm batın ultrasonografisi,
- Batın tomografisi ve manyetik rezonans görüntüleme gibi yöntemler kullanılır.
Gereken durumlarda endoskopikretrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP) yapılabilir.
FASCIOLA HEPATICA TEDAVİSİ
Fasciola Hepatica antihelmintik ilaçlar ile (örn. triklabendazol, nitazoksanid, albendazol gibi) tedavi edilir. İyileşmeyi kolaylaştırmak için antihelmintik ilaçlara ek olarak; kortikosteroid, antihistaminik ve antispazmodik ilaçlar da kullanılabilir.
Eğer komplikasyon gelişmişse, bu hastalarda ilaç tedavilerinin yanı sıra cerrahi girişim de uygulanabilir.
Fasciola Hepatica tedavisinden sonra takip son derece önemlidir. Takip sürecinde hastanın belirtilerinin kaybolması, tekrarlanan dışkı ve duodenum (onikiparmak bağırsağı) tubajında yumurtaların yok olması, eozinofilinin tedaviden sonraki üç ay içinde normale dönmesi, duruma özgü serolojik testlerin (ELISA, IHA vb.) üç-altı arasında özellikle de 12 ay gibi bir sürede tam olarak normale dönmesi gereklidir.
