COVID-19 (corona virus) için birden çok aşı geliştirilmiştir ve bu aşılar COVID-19’a karşı kişisel koruma sağlama ile pandemiye (salgına) yanıt vermedeki uygunlukları aynıdır. MRNA-COVID-19 aşıları “BioNTech/Pfizer’in geliştirdiği Comirnaty” aşısı ve Moderna’nın “COVID-19 Vaccine Moderna” gen bazlı üretilmiş benzer teknolojiye dayanan aşıları içermektedir ve diğer mRNA aşıları da gerekli testlerden geçtikten sonra COVID-19 aşısı olarak onaylanabilir.
Mevcut aşıların birçoğunda zayıflatılmış (attenüe) ya da inaktive edilmiş şekilde virüsün kendisi kullanılmakta ve güvenlik süreçleri olabildiğince sıkı tutulmaktadır.
Bu grupta iki tür aşı (canlı – attenüe aşılar ve inaktif aşılar) vardır.
COVID-19 AŞILARININ ETKİ MEKANİZMASI NEDİR?
COVID-19 aşıları vücudun bu virüsten (COVID-19 virüsünden) koruyan antikorlar üretmesini sağlar. Bu aşılar COVID-19 virüsü içermez ve aşı COVID-19 bulaştırmaz.
NEDEN COVID-19 AŞISI OLMALIYIZ?
Aşı, insanların COVID-19 hastalığını yakalanmasını ve virüsün yayılmasını önler. Aynı zamanda COVID-19’un sebep olduğu ciddi hastalıklardan korur. Aşı; kalp hastalıkları, akciğer hastalıkları, şeker hastalığı (diyabet) ve yüksek tansiyon (hipertansiyon) gibi kronik hastalıkları veya otoimmün hastalığı ya da hastalık veya tedavi nedeniyle bağışıklık sistemi zayıf olan insanlar için de güvenlidir.
COVID-19 AŞISI CORONADAN KESİN KORUR MU?
Düşük ihtimal de olsa COVID-19 aşısı olan kişiler de koronavirüs hastalığına yakalanabilir. Ayrıca kronik hastalığı (kalp-damar hastalıkları, akciğer hastalıkları, şeker hastalığı ve hipertansiyon gibi) olan insanlarda veya immün sistem ile ilgili hastalığı veya tedavi kaynaklı bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda da aşı aynı oranda etki göstermeyebilir. Bu nedenle, daha çok sayıda insan aşı oluncaya kadar önlemlere uyulması oldukça önemlidir.
COVID-19 AŞISI KAÇ DOZ YAPILIR?
BioNTech/Pfizer üretici firmasına ait Comirnaty aşısı, teknik bilgilere göre 19 ile 42 günlük bir zaman aralığında iki doz olarak uygulanmaktadır.
Moderna üretici firmasına ait COVID-19 Vaccine Moderna aşısı, teknik bilgilere göre 21 ile 42 günlük bir zaman aralığında iki doz olarak uygulanmaktadır.
Ulusal Aşı Komitesi, BioNTech/Pfizer ve Moderna firmalarının var olan mRNA aşılarında aşı aralığının ikinci dozun ilk dozdan 6 hafta sonra uygulanmasını önermektedir.
AstraZeneca üretici firmasının Vaxzevria aşısı iki doz olarak uygulanmakta ve Ulusal Aşı Komitesi tarafından önerilen doz aralığı 11-12 hafta olarak bildirilmiştir.
Johnson&Johnson (Janssen) üretici firmasının COVID-19 Vaccine Janssen aşısı, tek dozlu aşı olarak uygulanmaktadır.
COVID-19 HASTALIĞI GEÇİRENLER AŞI OLABİLİR Mİ?
- Ateşi olan veya COVID-19’un herhangi bir belirtisini gösterenlerde aşı uygulanmadan önce hastanın kendini daha iyi hissetmesi beklenmeli ve bundan sonra aşı yapılmalıdır.
- COVID-19 testiniz pozitif çıktıysa veya COVID-19 hastası olan biriyle yakın temasta bulunduysanız ve size kendinizi izole etmeniz söylenmişse, COVID-19 aşınızı izolasyon süresi dolduktan sonra olmanız gereklidir.
COVID-19 AŞISININ KORUMA SÜRESİ NEDİR?
Koronavirüs aşısı yapıldıktan sonra bizi enfeksiyondan ne kadar süre koruyacağı hakkında onaylı aşılar için kesinleşmiş bir zaman aralığı henüz yoktur. Dolayısıyla ek bir aşı dozunun gerekli olduğu ya da gerekip gerekmediği henüz tam olarak netliğe kavuşmamıştır. Bu konuyla ilgili öneriler, yapılan diğer çalışmaların sonuçlarına göre yapılabilir.
COVID-19 AŞISI DİĞER AŞILAR İLE AYNI ANDA YAPILABİLİR Mİ?
COVID-19 aşıları diğer başka aşılar ile aynı zamanda yapılmaz. Eğer yakın zamanda başka bir aşı (COVID-19 aşısı değil) olduysanız, COVID-19 aşısı randevusunu diğer aşıdan 14 gün sonrasına almalısınız. COVID-19 aşısı olduktan sonra başka bir aşı yapılacak ise en az 28 gün beklemelisiniz.
ALERJİSİ OLANLARA COVID-19 AŞISI YAPILABİLİR Mİ?
Örnek verecek olursak, polen ya da ev tozu gibi havada uçuşan alerjenlere karşı bilinen alerjileri olan kişiler COVID-19 aşısı yaptırabilir. Bununla birlikte, alerjenler hakkında bilgi edinilebilmesi için aşı randevusuna giderken alerji kartınızı da yanınızda götürmelisiniz. Ayrıca alerjisi olan kişilerin aşı olduktan sonra 30 dakika aşı yaptırdıkları merkezde tıbbi gözetim altında beklemeleri önerilmektedir.
Daha önce herhangi bir aşı olduktan sonra alerjik şok (anafilaksi) gibi bir durum yaşanmış ise, coronavirus aşısı olmadan önce doktora bu konuda bilgi verilmelidir.
HAMİLELERE COVID-19 AŞISI YAPILABİLİR Mİ?
Şimdiye kadar yapılan deneyimlerde COVID-19 aşılarının hamilelerde uygulanması yeterli değildir. mRNA aşılarına ilişkin veriler de yayınlanmıştır, bu doğrultuda hamilelerde mRNA aşılarının tercih edilmesi önerilmektedir.
Hamilelik döneminde COVID-19 hastalığı geçirme riski hamile olmayan kadınlara oranla daha yüksektir. Bunlar göz önünde bulundurularak hamilelere aşı yapılmadan önce yarar/zarar oranı dikkatlice değerlendirilmelidir. Kaygıların giderilmesi için tedbir amaçlı aşı olma 2. veya 3. üç aylık döneme ertelenebilir.
COVID-19 AŞILARININ YAN ETKİLERİ NELERDİR?
COVID-19 aşısı olanların hemen hemen %20’sinde yan etkiler görülebilmektedir. Yan etkiler genellikle hafif ile orta şiddette olup 1-3 gün içinde geçmektedir.
Yaygın yan etkiler;
- Enjeksiyonun uygulandığı bölgede kızarıklık, ağrı, kaşıntı veya şişme,
- Ateş,
- Baş ağrısı,
- Halsizlik,
- Kas ağrıları,
- Eklem ağrısı,
- Titreme,
- Mide bulantısı ve/veya kusma.
Aşılama sonrası bildirilmesi gereken yan etkiler;
- Günlük yaşantınızı etkileyecek derecede yorgunluk (aşı uygulandıktan sonraki ilk bir hafta içerisinde),
- Günlük yaşantınızı etkileyecek derecede baş ağrısı (aşı uygulandıktan sonraki ilk bir hafta içerisinde),
- Ciddi bölgesel reaksiyon (aşı uygulandıktan sonraki ilk bir hafta içerisinde),
- İshal (aşı uygulandıktan sonraki ilk bir hafta içerisinde),
- Kusma (aşı uygulandıktan sonraki ilk bir hafta içerisinde),
- Lenfadenopati/ lenfadenit (aşı uygulandıktan sonraki ilk bir ay içerisinde),
- Akut alerjik reaksiyon/anafilaksi (aşı uygulandıktan sonraki özellikle ilk bir saatte sık olmak üzere, ilk 12 saat içerisinde),
- Nörolojik istenmeyen etkiler (tat kaybı, koku kaybı, nöropati, Bell paralizisi (yüz felci) ve benzeri, aşı uygulamasından sonraki özellikle ilk 2 ay içerisinde sık olmak üzere, 6 aya kadar).
Diğer bildirilmesi gereken yan etkiler;
- Aşı uygulamasından sonraki ilk 1 hafta içerisinde ortaya çıkan apse,
- Aşı uygulamasından sonraki ilk 1-8 hafta içerisinde ortaya çıkan artrit,
- Aşı uygulamasından sonraki ilk bir hafta içerisinde ortaya çıkan sepsis,
- Aşı uygulamasından sonraki ilk 6 hafta içerisinde ortaya çıkan paralizi,
- Aşı uygulamasından sonraki ilk birkaç saat içerisinde ortaya çıkan toksik şok sendromu.
Aşı uygulaması sonrasında üstte bahsi geçen yan etkilerden biri görülürse veya aşı uygulaması sonrası COVID-19 enfeksiyonu gelişirse mutlaka doktorunuz ile görüşünüz.
Benzer Sağlık Yazılarımız
- Coronavirus Enfeksiyonu Nedir
- Mers-CoV Virüsü Nedir
- Sars Virüsü Nedir
- Multisistem inflamatuar sendrom
- Pandemi Nedir
