Çocuklarda konuşma gecikmesi belirtileri ve tedavisi
Sağlıklı çocuk izleminde pediatristler genellikle fiziksel sorunlar üzerinde yoğunlaştığı için dil ve konuşma bozuklukları, aile anlamadığı veya aile yakınmadığı sürece çoğunlukla fark edilmez.
Türkiye’de aileler tarafından bu konuya yaklaşım (çocuk nasılsa konuşur, çocuğun babası veya annesi de geç konuşmuştu) şeklindedir. Çocuklarda çok fazla önemsenmeyen konuşma bozuklukları, son yıllarda kendine özgü bir tıp dalı olarak gelişimsel pediatrinin ana konularından bir haline gelmiştir.
Çocuklarda konuşma gecikmesi nedenleri
Çocuklarda dil ve konuşma gecikmesi genellikle idiyopatik (nedeni belli olmayan), nörolojik, genetik, duyusal ya da nöropsikiyatrik olarak kaynaklanabilir. Türkiye’de dil ve konuşma gecikmesi olan çocuk oranı tam olarak bilinmemektedir. Fakat dünyanın gelişmiş ülkelerinde dil ve konuşma gecikmesi olan çocuk oranı % 2- 9 olarak bilinmektedir.
Dil ve konuşma gecikmesi uzun dönemde çocuğun akademik kariyerini etkilemektedir. Erken dönem konuşma terapisi tedavisi çocukların bu durumunu olumlu yönde etkiler.
Konuşma gecikmesine neden olan patolojik faktörler ise down sendromu, yarık damak, çocukluk apraksisi, serebral palsi, dizartri, otizm, işitme problemleri, ailesel dil gecikmesi (genetik), gelişimsel dil gecikmesi, büyüme geriliği ve erken doğum, çocuğun iki dil konuşması, çocuğun üzerine titrenmesi (çocuğa konuşma fırsatı bırakılmaması) gibi nedenlerdir.
Çocuklarda normal konuşma gelişimi belirtileri
Normal konuşma gelişimi
Dil ve konuşma birbirinden iki farklı olgudur.
Dil nedir? : Dil kendi içinde algı ve ifade olarak ikiye ayrılır. Algı söylenenlerin ve yazılanların anlamlandırılması ile ilgilidir. Duygu ve düşüncelerin sözel ve yazılı aktarımı için hedef kelimelerin seçilmesini, dil bilgisi kurallarına uyulmasını içerir. Ayrıca, uygun pragmatik öğelerin kullanımı da (göz hareketleri, sohbet sırasına uyum gibi) dilin bir parçasıdır.
Konuşma nedir? : Konuşma, fiziksel olarak sözel ifade eylemini kapsar. Konuşma ilgili organların koordinasyonu ile gerçekleşir. Seslerin artiküle edilmesi, ses kalitesi ve akıcı konuşma ile ilgili kavramlardır.
Bebeklerde dil gelişimi belli basamakları takip eder ve algı ve ifadeyi bebekler büyüdükçe yeni kazanımlar eklenir. 6 aylık bebekler sesleri gözleri ile takip edebilecekleri gibi, 9 aylık bebekler seslere dönüp bakarlar. 9 aylık bebekler kendileri ile konuşulurken dinleyebilecekleri gibi, sık kullanılan nesnelerin isimlerini tanıyabilirler.
Bir yaşını doldurmuş bebeklerin tek kademeli yönergeleri yerine getirmeleri beklenir. On sekiz aylık bebeklerin, kendilerine soru sorulduğunda en az bir vücut bölgesini işaret edebilmeleri söz konusudur. 2 yaşına girmiş çocuklar basit yönergeleri yerine getirebilmeleri, kitapta bulunan resimler sorulduğunda gösterebilmeleri, basit hikayeleri, şarkıları dinlemeleri ve birkaç vücut bölgesini gösterebilmeleri beklenir. Üç, dört yaş arası çocukların ise (kim, ne, nerede, neden) sorularını cevaplayabilmeleri beklenir.
Çocuklarda konuşma gecikmesi nasıl anlaşılır?
Konuşma gecikmesi belirtileri
Çocukların dil ve gelişim aşamasında dil ve konuşma değerlendirmesi gerektiren bazı belirtilere dikkat edilmesi önemlidir.
Örneğin, 9 aylık bebekte babıldama olmaması, sessiz harflerin kısıtlı kullanılması, genellikle sesli harfler ile babıldamanın gerçekleşmesi çocukta konuşma gecikmesi olabileceğini düşündürmelidir.
12 aylık bebeklerde işaret etme ve jestlerin görülmemesi de çocuğun bu konuda değerlendirilmesini gerektirir. 15 aylık bebekte en az 3 kelimenin olmaması ve ebeveynin çocuğa soru sorduğunda 5-10 nesneye veya birine bakılmaması da çocukta konuşma gecikmesi belirtisi olabilir.
Çocuk 18 aylık olmasına rağmen anne, baba ve benzeri kelimeler kullanamıyor ise ve tek kademeli yönergeleri yerine getiremiyor ise çocuğun konuşma gecikmesi sorunu olabilir. 2 yaşındaki bir çocuğun en az 25 kelimesi yok ise, beden dili ile kurmaya çalıştığı iletişimi sesi ile eşlik etmiyor ise, aileden birinin istemesine rağmen çocuk resimlere ya da vücut kısımlarına işaret edemiyor ise çocuğun bu durumu incelenmelidir.
3 yaşındayken en az 200 kelime kullanamıyor ve iki kelimeyi bir araya getiremiyor ise, isteklerini isim ile dile getiremiyor ise, soru sorulduğunda hep aynı kelimeler ile cevap veriyor ise, iki kademeli yönergeleri yerine getiremiyor ise, herhangi bir yaşta kazandığı konuşma becerisini ilerletemez veya geri gidişler var ise bu çocuklarda da acil değerlendirme gereklidir.
Çocuklarda konuşma gecikmesi teşhisi
Çocuğun işitmesine ve konuşmasına engel olan patolojik sorunlar araştırılmalıdır. Çocukta konuşma gecikmesine neden olan faktörün tespit edilmesi için çocuk nörolojik, psikolojik, kulak burun boğaz bakımından değerlendirilmelidir.
Psikolojik bir engel varlığı araştırılmalı, nörolojik bir engel varlığı, işitme ile ilgili bir engel varlığı araştırılmalıdır. Çocuğa yaşı ile uyumlu zeka ve gelişim testi yapılmalıdır. Kas ve iskelet sistemini ilgilendiren problemler araştırılmalıdır. Tüm bunlar normal ise çevresel faktörler incelenmelidir.
Çocuklarda konuşma gecikmesi tedavisi
Çocuğun geç konuşmaya başlamasının en önemli nedenlerinden biri de dil yetisinden yeterince yararlanamamasıdır. Bu nedenle bu çocukların konuşma problemleri mümkün olduğunca erken saptanmalıdır.
Konuşma gecikmesi tedavisinde nedenler doğru tespit edilmeli ve tedavi nedene yönelik planlanmalıdır. Herhangi bir rahatsızlığı olmayan ve ailesinde geç konuşma öyküsü olan çocuklar ”bekle gör” yöntemi ile takip altında tutulur. Erkek çocuklar kız çocuklarına göre gelişimsel konuşma gecikmesine daha yatkındırlar.Bu süreçte çocuğun anne ve babasına, çocuğun dil eğitimine katkıda bulunabilmeleri için eğitim verilir.
Bu dönemde aile çocuk ile yeterli iletişim kurmalı ve çocuğa konuşması için fırsat vermelidir. Çocuğun istediği herhangi bir şey için, önce çocuğun bunu sözel olarak istemesi beklenmeli ve bundan sonra çocuğun istediği verilmelidir.Çocuk ile iletişim kurarken çocuğa sorulmalı ve cevap vermesi için beklenmelidir. Çocuğun kısa öyküler kurması sağlanmalıdır.
Çocuğun yakın çevresindeki tüm bireyler çocuk ile geçirdikleri vaktin her anını eğitim olarak düşünmeli ve bu duruma göre doğru konuşma örneği vermeli ve çocuğun konuşmasına fırsat verilmelidir. Bütün bu önlemler ve eylemler ile düzeltilemeyen olgularda çocuk konuşma terapisti tedavisi almalıdır.
Çocuk hastalıkları ile ilgili benzer sağlık konuları
- Çocuklarda disleksi (öğrenme güçlüğü) neden olur
- Çocuklarda tik neden olur
- Otizm hastalığı nedenleri ve tedavisi
- Çocuklarda dikkat eksikliği neden olur
