Çocuklarda gelişme gecikmesi nedir?
Çocuklarda gelişme gecikmesi, 5 yaşın altındaki çocukların kendi yaşlarına uygun fiziksel, entelektüel ve sosyal gelişimini sağlayamadıkları koşullarda gelişme gecikmesinden söz edilebilir. Genelde çocukların gelişmesi desteksiz oturma, yürüme ve konuşma gibi becerilere sahip olmaları sayılabilir ve gelişimsel kilometre taşlarına ulaşılması ile ilerler.
Doğumdan sonraki beş yaşına kadar çocuklar hareket, dil, zihinsel yetenekler ve sosyalleşme alanlarında ilerleme kaydederler. Bu alanlarda becerilerin kazanılması çocuklarda farklı hızlarda olabilse de bu farklılıkların da belli sınırları bulunmaktadır.
Çocuklarda gelişme gecikmesi görüldüğünde işitme kaybı ve görme sorunları gibi özelliklere dikkat edilmeli ve bunlar tedavi edilmeye çalışılmalıdır. Ancak birden çok alanda gelişme gecikmesi gösteren çocukların zekâ geriliği, uygun uyaranlardan yoksunluk ve gelişmeyi etkileyen bir hastalık gibi daha genel bir soruna sahip oldukları düşünülebilir. Sorun ne olursa olsun, erken tanı ve tedavi gelişmenin hız kazanmasına yardımcı olacaktır.
Eğer çocuk prematüre olarak doğmuş ise, diğer çocuklardan erken doğduğu süre kadar bir fark ile gelişeceğini unutmamak gerekir. Örneğin 1 ay erken doğan çocuk miadında doğan bir çocuktan 1 ay daha geç yürümeye başlar. Prematüre bebeklerin 2 yaşına kadar yaşıtlarına yetişmesi beklenebilir.
Çocuklarda gelişme gecikmesi olduğu nasıl anlaşılır?
Çocuklarda hareket becerileri ne zaman başlar? : Motor ya da hareket becerileri adı verilen beceriler desteksiz oturma, emekleme, yürüme, nesneleri elle kavrama ve tutma, küpleri dizebilme gibi yetenekleri içerir. Çocuğun doktoru çocukta bu yeteneklerin hangi dönemlerde kazanılacağını aileye anlatır.
Örneğin 7-8 aylıkken henüz oturamayan ya da 18 aylıkken henüz yürüyemeyen çocuğun gelişmesinin geciktiği söylenebilir. Tüm diğer becerilerin arasında hareket yetenekleri zekadan en az etkilenen becerilerdir. Eğer çocuğun hareket becerilerini kazanması gecikmiş ise zekâ geriliğinden çok Spina bifida ya da Serebral palsi gibi fiziksel bir neden aranmalıdır.
Hareket becerilerinde gecikme olan çocukların genelde bu gecikmeye katkıda bulunacak diğer özellikleri de mevcuttur. Örneğin el-göz koordinasyonu gecikmesi olan çocukların nesneleri görme ve kavramalarını engelleyen görme bozuklukları da bulunabilir. Çocuğun çevresinin gerekli uyaranlardan yoksun olması da gecikmeye neden olabilir.
Çocuklarda dil becerileri ne zaman başlar? : Çocukların kısa bir süre içinde dil becerileri kazanması hayli ilginç bir konudur. Genelde dil gelişimi öngörülebilir bir biçimde ilerler. Çocuk 9 aylığa kadar babıldamaya başlamamış ise (ba ba ba da da da gibi seslerin çıkarılması) ya da 18 aylık olduğunda anlaşılabilir 3 kelime söyleyemiyor ise konuşma gecikmesinden söz edilebilir. Genelde çocuğun 2 yaşında iki kelimeyi birlikte söyleyebilmesi, 3 yaşında cümle kurabilmesi ve 4 yaşında da tam anlaşılabilir olması beklenir. 4 yaşındaki çocukların edatları kullanabilmeleri ve 5 yaşındakilerin gramatik olarak doğru cümleler ile konuşabilmeleri gerekir.
Sağırlık çocuklarda dil alanında gecikmelere neden olabilir. Diğer nedenler arasında evde konuşma dilinin az kullanılması, ailede konuşma gecikmesi öyküsünün bulunması ve konuşma ile ilgili kas ve sinirlerin hasarlı olması sayılabilir.
Çocuklarda zihinsel beceriler ne zaman başlar? : Bazen zihinsel beceri gecikmeleri hafif olabileceği için anne babaların çocuklarında bu sorunları saptaması zor olabilir. Bebeğin 4 aylık olduğunda gülümsememesi gibi belirtiler bu sorunların erken habercileri olabilir. Bebekler 7 aylık olduklarında yere düşen cisimleri aramalı ve 1 yaşında da saklanan cisimleri aramaya başlamalıdırlar.
2 yaşındaki bir bebek hayvanlar ya da arabalar gibi birbirine benzer nesneleri kümeler haline getirebilmelidir. 3 yaşında nesneleri şekil ve renklerine göre ayırabilmeli ve 10’a kadar sayabilmelidir. 4 yaşında sembolleri fark edebilmeli, daire ve yüz çizimleri yapabilmelidir. 5 yaşındaki çocuklar çizgi adam çizebilir ve isimlerini yazabilirler.
Frajil X sendromu ve Down sendromu gibi kalıtsal hastalıklar zihin gelişmesinin gecikmesine neden olabilir. Doğum öncesi ya da sonrasında geçirilen enfeksiyonlar, bebeklik ya da erken çocukluk döneminde geçirilen kazalar da zihin gelişimini olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Çocuklarda sosyal beceriler ne zaman başlar? : Sosyal beceriler, küçük çocuğun anne ve babası ile kurduğu sevgi dolu ve rahatlatıcı ilişki onun sosyal ve duygusal gelişiminin anahtarıdır. Her çocuğun kendine ait bir mizacı olsa da sosyal becerilerin kazanılması da önceden tahmin edilebilir bir seyir izlemektedir.
Çocuk 3 aylıkken sosyal bir gülümseme edinmeli, 4-5.ayda ise anlamlı olarak gülmeye başlamalıdır. Çocuk ebeveynleri ile göz temasında bulunmuyor ya da rahatlatılmak için ebeveyne gereksinim duymuyor ise dikkatli olmak önemlidir. Aşırı sinirlilik, insanlara karşı ilgisizlik ve tekrarlayan hareketlerin gözlenmesi de aileyi uyarmalıdır.
Sosyal ve duygusal gelişmeyi etkileyen bir diğer neden de anne baba ile çocuk arasında uygun düzeyde etkileşimin olmamasıdır. Çocuğa, sosyal becerilerinin gelişmesi için sevgi, sosyal uyarılma ve bol bol deneyim ortamı yaratılmalıdır. Bu duruma uygun davranış kurallarının öğretilmesi de eklenmelidir.
Çocuk hastalıkları ile ilgili benzer sağlık yazıları
- Çocuklarda konuşma gecikmesi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Çocuklarda öğrenme güçlüğü nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Çocuklarda yürüme gecikmesi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Tay-Sachs hastalığı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Erken doğum nedenleri ve belirtileri
