Diş sıkma ve diş gıcırdatma (bruksizm), çocuklarda görülme sıklığı % 14-20 arasında değişmektedir. Genellikle hastalar gün içinde dişlerini sıkarlar, gece ise dişlerini gıcırdatırlar. Çocuklarda görülen diş sıkma ve gıcırdatma fizyolojik farklılıklar göstermektedir. Bruksizm çene eklemi ve kaslarının tekrarlayan bir şekilde hareket etmesi sonucu ortaya çıkan istemsiz bir mandibula (alt çene) hareketidir, gündüzleri uyanıkken ya da geceleri uyku sırasında meydana gelebilir.
ÇOCUKLARDA DİŞ SIKMA ve DİŞ GICIRDATMA (BRUKSİZM) NEDENLERİ
Bruksizmin merkezi sinir sistemi tarafından düzenlendiği ancak periferik sinir sisteminin de bruksizm oluşumunda etkisinin olduğu bilinmektedir.
Bruksizme neden olan faktörler 4 ana grup altında (santral/patofizyolojik faktörler, psikososyal faktörler, morfolojik faktörler ve sistemik faktörler) değerlendirilebilir.
- Santral/patofizyolojik faktörler: Santral sinir sistemindeki çeşitli nörotransmitterlerin, özellikle dopaminerjik sistemdeki düzensizliklerin, afferent ve efferent talamik ve/veya striatopallidal yollardaki işlev bozukluğunun, hareketlerin koordinasyonunda rol oynayan bazal ganglionların rolünün olduğu üzerinde durulmaktadır. Stres, anksiyete (endişe) gibi psikolojik faktörler, genetik etkenler ve üst hava yolu direnci de öne sürülen diğer patofizyolojik faktörlerdir.
- Morfolojik faktörler: Dental oklüzyon, orofasiyal iskelet anatomisi bu faktörler arasında yer almaktadır.
- Psikosoyal faktörler: Stres ve kişilik özellikleri bu faktörleri içermektedir.
- Sistemik faktörler: Sistemik problemi olan ve buna bağlı ilaç kullanması gereken hastalarda sekonder (ikincil) bruksizm görülebilir.
Bruksizmin nedenleri ile ilişkili temel faktörler alt başlıklar altında da incelenebilir.
Morfolojik faktörler;
- Dental oklüzyon,
- Orofasiyal bölgedeki iskelet sistemine bağlı bozukluklar,
- Baş duruşunun ön ve aşağı yönde daha fazla konumlanması ve kambur boyuna sahip olma.
Sistemik faktörler;
- Bağırsak parazitleri,
- Vitamin ve mineral gereksinimi,
- Sindirim sistemi hastalıkları,
- Beslenme yetersizliği,
- Hormon bozuklukları,
- Down sendromu,
- Beyin hasarı,
- Mental gerilik,
- Bazı ilaçlar.
Psikososyal faktörler;
- Aile yaşam düzeni,
- Sosyoekonomik faktörler,
- Stres,
- Çocuğun kişisel yapısı.
ÇOCUKLARDA DİŞ SIKMA VE GICIRDATMA (BRUKSİZM) TANISI
Çocukluk bruksizminin erken dönemde sebep olan faktörler ile birlikte belirlenebilmesi, çocuğun ve çene yüz gelişimindeki dinamik süreçlerinin sağlıklı tamamlanabilmesi bakımından önemi büyüktür.
Tanı, klinik olarak konulabilir. Uyku sırasında düzenli ya da geçici diş gıcırdatma sesinin duyulması ve bu konuda ebeveynlerden veya bakıcılardan alınan bilgiler, uykuda diş gıcırdatmaya bağlı anormal diş aşınmasının varlığı, sabah çene ağrısının olması, baş ağrısı ve çenede kilitlenme gibi bulgular tanının konulmasında hemen hemen yeterlidir.
Polisomnografi (PSG), uyku ile ilişkili bruksizm tanısında en sık kullanılan yöntemdir. Polisomnografi uygulamasına ek olarak masseter kas elektromiyografi (EMG) kayıtlaması ile birlikte ses kaydı gibi yöntemler de önerilmektedir. Ancak, polisomnografi uyku ile ilişkili bruksizm tanısında önemli bir yöntem olduğu halde, bu yöntem sadece bruksizmin aktif olduğu fazda etkilidir, bu nedenle hastanın aktif fazda olmadığı bir günde uygulanan polisomnografi yöntemi yanlış tanıya neden olabilir. Bu nedenler göz önünde bulundurulduğunda, ebeveynlerden veya bakıcılardan alınan öykü ve klinik bulgular bruksizm tanısında oldukça önemlidir.
ÇOCUKLARDA DİŞ SIKMA VE GICIRDATMA (BRUKSİZM) TEDAVİSİ
Çocuklarda diş sıkma ve gıcırdatma için davranış yönetimi, oklüzal splint, ilaç tedavisi gibi yöntemler uygulanır.
Davranış terapisi: Hastaya dilini, dişlerini ve dudaklarını nasıl konumlandıracağını öğretmek, stres yönetimi, yaşam şartlarının değiştirilmesi ve durumla nasıl başa çıkacağını öğretmek gibi yöntemleri içerir.
Oklüzal splint: Diş hekimliğinde bruksizm tedavisinde en sık kullanılan yöntem sert oklüzal splint uygulamasıdır. Bu tedavinin çocuklarda yan etkisinin (üst çenede alveol kemik büyümesini sırlandırıp sınırlandırmadığı gibi) olup olmadığı, tedaviye katkı sağlayıp sağlamadığı net değildir.
İlaç tedavisi: Benzodiazepinler, kas gevşetici benzeri ilaçlar erken dönemde ağrısı olanlarda faydalı olabilmektedir.
Bazı uygulamaların da bruksizm tedavisinde yararlı olabileceği belirtilmektedir.
- Çiğneme kaslarının hareketleri geceleri artabilen bir refleks oluşturabileceğinden, sakız çiğnemekten kaçınılması önerilmektedir.
- Doktora danışarak eğer başka bir problem yoksa, yastıksız uyuma da önerilebilen uygulamalar arasındadır.
- Uyku öncesi kasların gevşemesini sağlamak için sıcak ve ıslak kompres uygulamasının faydalı olabileceği belirtilmektedir.
- Uyurken televizyon seyreden ve radyo dinleyen çocukların bruksizme daha yatkın oldukları ve daha fazla baş ağrısı çektikleri konusunda bilgiler vardır. Bu nedenle, çocukların uykuya dalarken televizyon izlemeleri, radyo dinlemeleri yerine ebeveynlerin çocuklarına kitap okumaları önerilmektedir. Ayrıca gün içinde bir kez kısa süre uyumaları da faydalı olabilmektedir.
