Boğaz iltihabı (enfeksiyonu) ya da üst solunum yolu enfeksiyonu, gerçek bir hastalıktan ziyade anatomik bir hastalıktır. Çünkü insan vücudunda boğaz olarak bilinen tek bir organ yoktur. Boğaz vücudun bir bölgesidir ve bu bölgede birçok farklı organ vardır. Boğaz bölgesine ait oluşan farklı enfeksiyonlara (üst solunum yolu enfeksiyonları) denir. Üst solunum yolu enfeksiyonları halk arasında boğaz enfeksiyonu olarak da adlandırılır. Bu kavram karışıklığının giderilmesi açısından bu enfeksiyonlar bölgelerine göre tanımlanır.
Boğaz (üst solunum yolu) enfeksiyonu nasıl bulaşır?
Boğaz enfeksiyonlarının büyük çoğunluğu hasta kişi ile yakın temas sonucu bulaşma gösteren mikroorganizmalardan geçer. Vakaların geneli hasta kişi ile yakın temastan sonra bulaşan enfeksiyonlardan kaynaklanır. Hastalık hapşırma, öksürme veya kişiden kişiye direkt temas yolu ile kolayca yayılabilir.
Enfeksiyon etkenine göre boğaz iltihabı belirtileri
Enfeksiyon kaynaklı vakaların % 40 80’i virüsler nedeniyle meydana gelir.
Adenovirüs en sık görülen viral boğaz enfeksiyonu nedenidir. Orta seviyede lenf nodu şişliği olabilir. Bu gibi bir durumda boğazda çok fazla ağrı olabileceği gibi, boğazda çok fazla kızarıklık görülmez.
İnfluenza virüsünde yüksek ateş, baş ağrısı, yorgunluk ve genel vücut ağrısı ile beraber boğaz ağrısının da eşlik ettiği farenjit oluşabilir.
Enfeksiyöz mononükleoz (Ebstein Barr virüsü) tarafından meydana gelir. Bademciklerde beta enfeksiyonundan ayırt edilemeyecek kadar şişlik ve beyaz eksüdalar görülebilir.
Basit soğuk algınlığına neden olan, norovirüs, coronavirüs, respiratuar sinsityal virüs (RSV) ve parainfluenza virüsü gibi birçok virüs boğazda iltihaba ve komşu olduğu için kulak iltihabına, daha aşağıda olan akciğer iltihabına neden olabilir.
Boğaz iltihabı (üst solunum yolu enfeksiyonu) genel belirtileri
Boğaz iltihabı belirtileri enfeksiyonun bulunduğu kısma göre değişiklik gösterir. Boğaz iltihabının en çok görülen belirtileri boğazda yanma, özellikle yutkunurken ağrı, eğer nazofarinks bölgesi de enfeksiyondan etkilenmiş ise burun akıntısı, geri akıntı olması nedeni ile öksürük tutması gibi belirtiler görülür.
Larenks denilen bölge de enfeksiyondan etkilenirse ses telleri etkileneceği için köpek havlaması şeklinde öksürük olur. Nefes alırken stridor denilen ötme sesi, bazen nefes zorluğu, hatta nefes durması bile görülebilir. Bazen boğaz enfeksiyonları döneminde ateş, kusma, karın ağrısı gibi şikayetler de diğer belirtilere eşlik edebilir.
Boğaz iltihabının genel belirtilerini sıralayacak olursak;
- Boğazda yanma,
- Şişlik,
- Yutkunma zorluğu,
- Nefes darlığı,
- Ses değişikliği,
- Balgamlı öksürük,
- Baş ağrısı,
- Vücutta genel halsizlik,
- Lenf düğümlerinde ve bademciklerde şişlik
- Bulantı
- İştahsızlık,
- Karın ağrısı,
- Yüksek ateş,
- Aşırı terleme ya da üşüme.
Boğaz enfeksiyonu etkenleri
Boğaz enfeksiyonu türleri
Bakteriyel boğaz enfeksiyonu: A grubu beta hemolitik streptokoklar bakteriyel farenjite en sık neden olan etkenlerdir. Fakat bunun dışında pek çok bakteri insanlarda boğaz enfeksiyonuna neden olur. Bu bakteriler, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Bordetella pertussis, Bacillus anthracis, Corynebacterium diphtheriae, Neisseria gonorrhoeae, Chlamydophila pneumoniae, and-Mycoplasma pneumoniae gibi bakterilerdir.
Streptokokal farenjit: Streptokokal farenjit bakteriyel farenjitlerin en sık nedenidir. Bakteriyel farenjitlerin % 15- 30’u A grubu beta hemolitik streptokoklar tarafından meydana gelir. Ateş, boğaz ağrısı ve lenf bezlerinin şişmesi en sık görülen belirtilerdir ve bulaşıcı bir enfeksiyondur. Hasta kişi ile yakın temasta bulunan kişilere kolaylıkla bulaşabilir. Bu enfeksiyonun kesin teşhisi boğaz kültürü yapılarak konur. Bu durumda hastada gelişebilecek komplikasyonları önlemek ve hastanın daha hızlı iyileşmesi için antibiyotik tedavisi verilir.
Difteri: Difteri genellikle larenjite neden olan ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden, ağır seyreden bir üst solunum yolu enfeksiyonudur. Bu enfeksiyon Corynebacterium diphtheriae tarafından meydana gelir. Difteri enfeksiyonu gelişmiş ülkelerde aşılama yapıldığı için eskisi kadar görülmemektedir. Difteri hastalığında antibiyotik tedavisi erken evrede etki gösterir iken iyileşme süreci yavaş olur.
Mantarlara bağlı farenjit: Bazı farenjitler de Candida albicans türü mantar enfeksiyonları tarafından oluşturulur.
Enfeksiyon dışı boğaz iltihabı: Farenjit soğuk hava, sıcak içecek, mide asidi reflüsü, termal, kimyasal ve mekanik irritasyonlar, alerjenler nedeni ile de gelişebilir.
Boğaz anatomisine göre boğaz enfeksiyonu türleri
Boğaz enfeksiyonları bulunduğu anatomik bölgeye göre farklı belirtiler gösterebilir.
Nazofarenjit belirtileri: Nazofarenjit genelde basit bir nezle şeklinde görülür. Nazo kökü burnu, farinks (yutak bölgesi) kısmını ifade eder. Yani bu burun arkasında bulunan geniz boşluğu ile, yutağın birleştiği bademcik öncesindeki boğaz bölgesinin enfeksiyonudur. Bu bölgede kızarıklık varlığı illede iltihap olduğu ve antibiyotik kullanımı gerektiği anlamına gelmez. Boğaz, normalde de zaten kırmızımsı ve pembemsi bir renktedir. Boğazda iltihap varlığını anlayabilmek için çok yoğun kırmızı, üzerinde beyaz iltihapların olması gerekir. Fakat bu durum boğazın bu bölgesinde çok fazla görülmez. Ancak bazen geniz etinin iltihaplanması ya da sinüzit varlığına bağlı olarak bu bölgeden geriye sarı renkli ve iltihaplı bir akıntının görülmesi durumunda bakteriyel bir nazofarenjit veya sinüzit olma ihtimalinden dolayı antibiyotik tedavisi gerekebilir.
Tonsillit belirtileri: Tonsil bademcik ile eş anlamda kullanılır. Tonsillit bademciklerin iltihaplanmasını ifade eder ve sadece hafif kızarıklık olması iltihaplanmış anlamına gelmez. Bademciklerin üzerinde kızarıklığın yanı sıra beyaz bir iltihap oluşmuş ise bademcik iltihabı olmuş anlamına gelir ve bu durum genellikle beta enfeksiyonlarından kaynaklanır. Teşhiste beta testi pozitif çıkar ise 10 gün antibiyotik kullanılır. Fakat beyaz iltihap ve ateş sık tekrarlıyor ise bu durum enfeksiyondan değil, periyodik ateş yapan hastalıklardan PFAPA sendromundan kaynaklanabilir. Halk arasında öpücük hastalığı olarak bilinen Ebstein-Barr virüsü enfeksiyonları da betaya benzer şekilde beyaz iltihap yapabilir. Antibiyotikten 3 gün sonra bu durum düzelmez ise şüphelenilmelidir. Bu durumda bazı özel kan testleri ve kanın mikroskopta incelenmesi teşhiste yardımcı olur.
Larenjit belirtileri: Larenjit, larinks adı verilen ses tellerinin enfeksiyonudur ve bu durum genellikle viral olarak oluşur. Genellikle gece yarısı aniden köpek havlaması şeklinde tuhaf sesli öksürük ile tanı konulur. Bu enfeksiyon, krup, psödokrup veya yalancı difteri gibi farklı isimler ile tanımlanmaktadır. Larenjit viral bir hastalık olduğu için genellikle antibiyotik tedavisine gerek duyulmadan, soğuk ilaçlı buhar tedavisi ve kortizonlu ilaçlar ile tedavi edilir. Yemek yeme esnasında yemek borusunun kapanmasını sağlayan epiglot kapağının da iltihaplanması sonucu genellikle ateş yüksekliği olur. Bu krup’dan daha ağır bir enfeksiyondur. Kısacası kruplara ateş eşlik eder ise epiglottit olabileceği düşünülerek antibiyotik tedavisi gerekir. Köpek havlaması sesli öksürük tanıda yardımcı olur. Bu durumun daha net değerlendirilmesi için KBB uzmanı konsültasyonu önerilir.
Boğaz iltihabı (üst solunum yolu enfeksiyonu) teşhisi
Bu tip enfeksiyon kaynaklı hastalıklarda hastalar genellikle aile hekimliğine başvurur. Bunların tanısı genellikle aile hekiminin yapacağı fizik muayenede konulabilir. Fakat enfeksiyonun tipi belirlenmeden antibiyotik verilmesi doğru değildir. Bu nedenle bir KBB uzmanına başvurulması ve gereken testlerin yapılması ve boğaz kültürünün yapılması tedavinin başarısı açısından önemlidir.
Boğaz iltihabı (üst solunum yolu enfeksiyonu) tedavisi
Boğaz enfeksiyonu tedavisinde öncelikle şikayetleri giderici tedaviler verilir. Ateş ve ağrı için ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar verilir. Burada önemli olan nokta influenza ihtimali nedeniyle, reye sendromu riskinden dolayı aspirin kullanılmamasıdır.
Boğaz ağrısı için bol sıvı, özellikle ıhlamur gibi bitki çayları ve bol meyve tüketilmesi önerilir. Çok ağır boğaz ağrısı var ise lokal anestetik ve antiinflamatuar maddeler içeren pastiller ya da spreyler kullanılabilir. Enfeksiyona özgü tedavi sadece bakteriyel enfeksiyonlarda, mantar enfeksiyonlarında ve virüslerden herpes simplekse bağlı boğaz enfeksiyonu olduğunda etkili olur.
Boğaz enfeksiyonları tedavisi
Boğaz iltihabında antibiyotik tedavisi gerektiren durumlar
Şunun çok iyi bilinmesi gerekir ki, araştırmalara göre üst solunum yolu enfeksiyonlarının % 80’i viral enfeksiyonlar kaynaklıdır. Bu enfeksiyonlarda antibiyotik tedavisine genellikle gerek yoktur ama bazen viral enfeksiyona sekonder (ikincil) bakteriyel enfeksiyon gelişebilir ve bu gibi durumlarda doktorunuz antibiyotik tedavisi verebilir.
Üst solunum yolu enfeksiyonu varlığında antibiyotik tedavisi gerektirebilecek durumlara örnek verecek olursak;
- Bademciklerin üzerinde beyaz iltihaplar varsa (bazen bu durumda da antibiyotik gerekmeyebilir),
- 5 günden uzun süren öksürük ve nezleye 3 günden fazla süren ateş eşlik ediyorsa,
- Ateş sık sık yükseliyor ve kontrol altına alınamıyorsa,
- Kan testlerinde bakteriyel enfeksiyon olduğunu gösteren bulgular varsa, bunlar gibi durumlarda antibiyotik tedavisi gerekebilir. Bunu doktorunuz karar verecektir.
Fakat boğaz enfeksiyonu olduğunda gidip hemen antibiyotik alınmamalı, doktordan antibiyotik istenmemelidir.
Boğaz iltihabı (üst solunum yolu enfeksiyonu) için faydalı öneriler
Boğaz iltihabı belirtileri başladığında ilk iş doktora gitmek olmalıdır. Fakat hafif seyreden boğaz iltihaplarında ve tedaviye yardımcı olması için evde uygulanabilecek bazı öneriler fayda sağlayabilir.
Hastalık azalana kadar dinlenmek, uygun beslenme şekli, bol su ve sıvı tüketmek, papatya çayı, ıhlamur çayı, ada çayı gibi çaylardan günde birinden 1-2 fincan veya ikisinden aralar ile birer fincan çok sıcak olmamak şartıyla içmek faydalı olabilir.
Boğaz iltihabı geçene kadar yatak odasının sıcaklığı normal olmalı ve nemlendirici kullanmak gibi yöntemler faydalı olur.
Boğaz iltihabı sırasında sigara ve alkolden uzak durmak gerekir.
Bol su içmek meyve ve sebzeli yemekler yemek, ılık su içmek, soğuk veya sıcak bir şeyler yememeye ve içmemeye dikkat etmek, boğazı sıcak tutmak, baharatlı ve acı, ekşi gıdalardan uzak durmak, ılık çorbalar içmek gibi bazı yöntemler ile boğaz ağrısı rahatlatılabilir.
Hasta kişi hastalığın yayılmaması için kişisel temizliğe ve hasta olmayan kişiler ile temas etmemeye, öksürüp, hapşırırken ağzını temiz bir mendil ile kapatmaya, kendine özgü bardak ve havlu kullanmaya dikkat etmelidir.
Enfeksiyon hastalıkları ile ilgili benzer sağlık yazıları
- Mevsim gribi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Bademcik iltihabı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Boğaz ağrısı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Larenjit nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Farenjit nedenleri, belirtileri ve tedavisi
