Paylaş

Tweetle

Paylaş

E-posta

Akut ve kronik böbrek yetmezliği hastasının diyeti nedir?

Kronik böbrek yetmezliği, böbrek fonksiyonlarının ilerleyici ve geri dönüşü olmayan bozukluğudur. Böbreklerin en önemli görevleri atık maddeleri vücuttan atmaktır. Kronik böbrek hastalığında böbrekler görevlerini yerine getiremediği için kanda üre, kreatinin gibi maddeler yükselir.

Kronik böbrek yetmezliği hastaların bazılarında yavaş seyirli olur iken bazılarında ise hızlı seyreder. Bu durumda kandaki elektrolitlerin dengesi bozulur ve kanda potasyum yükselir. Bu aşamadaki böbrek yetmezliği hastalarında diyaliz tedavisi veya böbrek nakli uygulanır. Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda beslenme çok önemlidir. Beslenme tedavisi diyetisyen eşliğinde uygulanır ise böbrek yetmezliğinin ilerlemesini yavaşlatabilir.

Akut ve kronik böbrek yetmezliğinde diyet tedavisi nedir?

Beslenme tedavisinde önemi unutulmaması gereken bazı kurallar vardır. Örneğin uygun miktarda enerji ve protein alımı, uygun vücut ağırlığının sağlanması veya korunması, diyette bulunan besin öğelerinin miktarı (sodyum, fosfor, potasyum, sıvı, vitamin ve mineraller gibi) unsurların dikkat edilmesi önemlidir. Yeterli enerji alımı organ ve dokuların çalışması ve sağlığın devamlılığı için büyük önem taşır. Kronik böbrek yetmezliği olan hastaların, karbonhidrat ve yağı yeterli enerjiyi sağlayacak kadar besinler ile almaları sağlanmalıdır.

Kronik böbrek hastalarında diyet tedavisi her zaman kişiye özel olur. Kronik böbrek hastalığı diyetinde hastanın diyalize girme sıklığı, diyaliz yöntemi, kan bulguları, kişinin vücut ağırlığı, kişide idrar çıkışının olup olmaması, cinsiyeti, yaşı ve hastanın genel sağlık durumu önemlidir. Protein miktarı, yağ miktarı ve sıvı alımı kişinin genel durumuna, diyaliz tedavisine ve kilosuna göre planlanır. Farklı nedenlerden dolayı iştahsız olan kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda önerilen enerji ve protein miktarını tükettirmek önemlidir.

Kronik böbrek yetmezliği hastasının beslenmesinde proteinin önemi nedir? : Diyalize girmeyen böbrek hastalarında günlük protein miktarı 0.5 gram/kg (20-40 gram arasında) protein verilebilir. Diyalize giren hastalarda günlük protein alım miktarı 0.8 gr/kg verilebilir. İyi kalite proteinler (yumurta ve süt) gibi verilir ise iyi sonuçlar gösterir.

Kronik böbrek yetmezliği hastasının beslenmesinde potasyum ve fosfatların önemi nedir? : Fe, B vitaminleri, D vitamini ve multivitamin takviyesi yapılır. Hastada idrar azalması ve idrar yapamama var ise sıvı kısıtlaması verilir. Hastanın özellikle idrar yapamama sorunu var ve sadece gizli sıvı kayıpları var ise (metrekare başına 400-700 ml) sıvı verilir. Az idrar yapan hastanın gizli kayıplara çıkarılan idrar miktarı eklenerek verilecek sıvı miktarı ayarlanabilir. Hastada sıvı yüklemesinin olup olmadığı hastayı devamlı tartarak bulunabilir.

Kronik böbrek hastaları için proteinsiz diyet örneği

Proteinsiz diyet genellikle 1-2 gün uygulanır.

1. Sabah kahvaltısı : Şekerli çay, reçel, yağ, glutensiz ekmek.
2. Ara öğün : Sütsüz nişasta peltesi.
3. Öğle ve akşam yemekleri : Komposto, limonata, nişasta peltesi, glutensiz ekmek.
4. Ara öğün olarak : Yağ şeker karışımı şekerlemeler yenebilir.

Böbrek yetmezliği hastalığında genel yasak ve serbest yiyecekler

Genel yasak yiyecekler : Fazla miktarda verildiğinde sölüt yükü yaratacak besinler (süt, et, yumurta gibi), içeriği bilinmeyen yiyecekler (konserve, sucuk, pastırma, salamura, turşu, sosis gibi) salamura yapılan yiyecekler, sakatatlar, tuz ve tuzlu yiyecekler, kuru yemişler, kurutulmuş meyveler, çikolata, et suyu, meşrubatlar, kahve, kakao, boza, nescafe, tahin, pekmez, tahin helvası, muz, kavun, kuru baklagiller, bulgur, mısır, tarhana, patates gibi yiyecekler kronik ve akut böbrek yetmezliği hastalarının diyetinde genel olarak yasak edilen yiyeceklerdir.

Genel besin ayarlaması içinde serbest olan yiyecekler : Şekerli çay, ıhlamur, tuzsuz yağ, nişasta, şeker, sade akide şekeri, pişmaniye, sade lokum gibi yiyecekler kronik ve akut böbrek yetmezliği hastalarının diyetinde serbest ve besin ayarlaması içerisine konulan serbest yiyeceklerdir.

Diyet yiyeceklerini hazırlarken dikkat edilmesi gerekenler : Pişirme sırasında gıdaların besin değerlerini kaybetmemesi (kızartma yerine haşlama olmasına) dikkat etmek gerekir. Sebzeler pişirilirken ilk haşlama suları dökülür ve sonra tekrar pişirilir. Böylece potasyumun azaltılması sağlanır. Besinlerin tadını güzelleştirmek amacı ile baharat kullanılması önerilmez. Gıdaların daha kolay sindirilebilecek şekilde pişirilmesi tavsiye edilir.

Böbrek yetmezliği olan hastaların uyması gereken öneriler

Böbrek yetmezliği olan hastanın dışarıda yemek yiyeceği zaman yemek yediği mekana diyet uyguladığını bildirmesi ve isteyeceği etin günlük protein alımına göre olmasını, salçasız olmasını, miktarını, haşlanmış tavuk, ızgara hindi veya et, biftek hamburger şeklinde olması şeklinde olabilir. Etin yanında yiyebilecek kadar tuzsuz salata (sirke ve yağ kullanılabilir).

Kızarmış hamur ve ağır tatlılardan kaçınmak gerekir. İzin verilen meyveler, sütlü tatlılar ve dondurma yenebilir. Şerbet, buzlu meyve suları, jöleler, kahve ve çay günlük sıvı ihtiyacı kadar içilebilir. Alkol böbreğe zarar verir. Aşırı alkol ülserli hastalarda kanama riskinin artmasına, terlemeyi arttırarak idrar miktarının azalmasına ve tansiyonun yükselmesine neden olabilir. Sigara kesinlikle içilmemeli veya bırakılmalıdır.

Böbrek yetmezliği böbrek taşına neden olur mu?

Böbrek taşları idrarda bulunan maddelerin yoğunlaşması sonucu meydana gelir. Böbrek taşı oluşumunda beslenmenin çok fazla etkisi olmaz. Fakat böbrek taşını önlemek için bol sıvı alımı önerilir. Böbrekte oluşan taşın cinsine göre beslenme şekli düzenlenebilir. Böbrek taşı kalsiyum taşı ise düşük kalsiyum içeren beslenme (diyet) önerilir. Ayrıca ürik asit, oksalat ve sistin taşları da olabilir.

Alınan gıdalar vücuda metabolik açıdan belirli bir yük getirmektedir. Ortaya çıkan artıklar büyük oranda böbrekler vasıtası ile vücuttan atılır. Bu artıkların yeterince atılabilmesi için yoğun ya da sulu idrar yapabilmenin yanı sıra, yeteri kadar idrara çıkabilmenin önemi büyüktür.

Sıvı kontrolünü sağlamak için : Sofra tuzundan ve sodyumlu yiyeceklerden kaçınmak, susuzluğu giderecek kadar su içmek, limon dilimleri ve ciklet ile ağzı nemli tutmak, ağzı soğuk sıvılar ile çalkalamak gibi yöntemler ile kronik böbrek hastaları sıvı kontrolünü sağlamaya çalışabilirler.

Kronik böbrek hastalarında uygulanması gereken diyet örneği nedir?

Günlük yiyeceklerin gramı ve ölçüsü aşağıda belirtilmiştir:

1. 40 gram proteinli tuzsuz diyette : (1500 kalori, 1400 mg potasyum, 600 mg fosfor, 300 mg sodyum) bulunur.
2. Günlük süt veya yoğurt : 200 gram (2 çay bardağı).
3. Günlük yumurta : 50 gram (1 yumurta).
4. Günlük et, tavuk ve balık : 90 gram (3 köfte kadar).
5. Günlük ekmek : 125 gram (5 ince dilim).
6. Günlük sebze : 2 porsiyon.
7. Günlük meyve : 2 porsiyon.
8. Günlük yağ : 20 gram (2 yemek kaşığı).
9. Günlük bal ya da reçel : 20 gram (2 tatlı kaşığı).

40 gram proteinli diyette örnek yemek listesi

1. Sabah kahvaltısı : Şekerli bir fincan çay ya da ıhlamur, 1 adet yumurta ve 1 kibrit kutusu kadar tuzsuz peynir, 2 tatlı kaşığı bal veya reçel, 1 tatlı kaşığı tuzsuz yağ, 1 ince dilim ekmek.
2. Öğle yemeği öncesi ara öğün : 1 porsiyon meyve.
3. Öğle yemeği : 2 adet ızgara köfte ya da aynı oranda et veya tavuk, 2 yemek kaşığı bitkisel yağ içeren sebze yemeği, 1 çay bardağı yoğurt, 2 yemek kaşığı pirinç pilavı, 1 kase nişasta peltesi.
4. Öğle yemeği sonrası ara öğün : 1 porsiyon meyve.
5. Akşam yemeği : 30 gram (bir küçük parça haşlama et), 2 yemek kaşığı makarna, 2 yemek kaşığı bitkisel yağ içeren sebze yemeği, 1 ince dilim ekmek.
6. Akşam yemeği sonrası ara öğün : Şekerli bir çay bardağı süt.

Hemodiyaliz hastalarında uygulanan diyet örneği nedir?

60 gram proteinli tuzsuz diyet.

Günlük Yiyecek Miktarı (Gram) Ölçü. 

1. Günlük süt veya yoğurt :300 gram (3 çay bardağı).
2. Günlük tuzsuz peynir : 30 gram (1 kibrit kutusu).
3. Günlük yumurta : 50 gram (1 yumurta).
4. Günlük et, tavuk, balık : (120 gram 4 köfte).
5. Günlük ekmek : 150 gram (6 ince dilim ekmek).
6. Günlük sebze : 2 porsiyon.
7. Günlük meyve : 2 porsiyon.
8. Günlük yağ : 20 gram (2 yemek kaşığı).
9. Günlük bal ya da reçel : 20 gram (2 tatlı kaşığı).

Not :

1. Kaloriyi yükseltmek için çay, ıhlamur, et suları, tuzsuz yağ, nişasta, şeker, sade akide şekeri, pişmaniye ve sade lokum yenebilir.
2. Sebzeler yıkandıktan sonra küçük parçalara bölünerek haşlanmalı ve haşlama suyu dökülmelidir. Haşlanan sebzeleri yağ koymak yerine et ilave ederek pişirmek yeterli olabilir.
3. 1 yumurta ile bir köfte kadar et aynı değerdedir ve gerektiğinde yumurta ya da köfte yenebilir.
4. 1 köfte kadar (30 gram et) yerine 3 yemek kaşığı kuru fasulye, nohut, kara bakla, barbunya veya mercimek gibi yemeklerin birinden yenebilir.
5. Et olarak, koyun eti, balık eti ve tavuk eti tercih edilmelidir.
6. Bitkisel sıvı yağ olarak da zeytin yağı tavsiye edilir.
7. Beslenme tarzı 5 öğün şeklinde az ve sık olmalı ve yemek yerken yavaş yemek yenmelidir.

Sebzelerin ve meyvelerin miktarına göre potasyum ve fosfor içerikleri

Böbrek hastalıkları ile ilgili benzer sağlık yazıları

1. Kronik böbrek yetmezliği nedenleri ve belirtileri
2. Akut böbrek yetmezliği nedir
3. Diyaliz nedir
4. Nefrotik sendrom belirtileri ve tedavisi
5. Böbrek kanseri neden olur
6. Kronik böbrek hastalığı nasıl önlenir
7. Polikistik böbrek hastalığı nedenleri ve tedavisi