Bezoar, insanların ve hayvanların gastrointestnal kanalında yiyecek, mukus, sebze lifleri, saç veya sindirilemeyen maddelerin topaklaşıp kitle oluşturduğu durumdur. Bezoarlar genellikle mideye yerleşse de, duodenum, rektum ve özofagus da dahil olmak üzere sindirim kanalının herhangi bir bölgesinde oluşabilmektedir.
Saç yumağından oluşan trikobezoarlar çocukların veya saçlarını dişleyen, yolan ve yutan duygusal açıdan dengesiz erişkinlerde görülür. Bezoar oluşumunun belirtileri arasında genellikle iştah kaybı, kabızlık, mide bulantısı, kusma ve karın ağrısı vardır. Trikobezoar bağırsaklara geçerse tıkanıklığa neden olabilir. Bezoarların tedavisi endoskopik yöntem veya geleneksel cerrahi yöntem ile çıkarılarak yapılabilir.
BEZOAR TÜRLERİ
Bezoarlar hayvan ya da bitki materyallerinin mide veya ince bağırsaklarda birikerek yumak şeklinde kitle oluşturması durumudur. Bezoarlar genel olarak materyalin içeriğine uygun (trikobezoarlar, fitobezoarlar ve laktobezoarlar olmak üzere) ve diğerleri şeklinde dört grupta sınıflandırılırlar. Fito bezoarlar en sık görülen tip olup sindirilmemiş lifler, meyve çekirdekleri ve yumuşak ve lifli meyvelerin (özellikle Trabzon hurması, hurma ve portakal gibi) taşlaması sonucu oluşur.
- Trikobezoarlar nasıl oluşur? Genellikle saç, kıl, kum, mantar, sakız ve hayvansal yağlar kaynaklı trikobezoarlar oluşur. Trikobezoarlar sıklıkla genç kızlarda ve mental retardasyon hastalarında ve depresyon, anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik problemleri olanlarda ve genellikle 13-20 yaşları arasında gözlenirken 50’li yaşlarda da görülebilmektedir.
- Fitobezoarlar nasıl oluşur? Fitobezoarlar çok yaygın görülürler ve portakal, hurma gibi iyi sindirilemeyen meyve çekirdekleri bu duruma yol açabilir. Fitobezoarlar geçirilmiş mide operasyonu, diyabetes mellitus, bağ doku hastalıkları ve hipotiroidi durumlarında gastrik işlevin bozulması sonucu mide asidinin azalması nedeniyle gelişebilmekte ve erişkin hastalarda daha sık görülmektedir. Mide-duodenum grafilerinde kullanılan bizmut, gastrit (mide mukozası iltihabı) ve ülser tedavisinde kullanılan alüminyum hidroksit ve sodyum aljinat gibi ilaç kaynaklı da bezoar oluşabilmektedir.
- Laktobezoarlar nasıl oluşur? Laktobezoarlar ise yenidoğan dönemine özgü olup, süt ve süt ürünlerine, konsantre prematüre mamalarına bağlı meydana gelmektedir.
BEZOAR HASTALIĞI NEDEN OLUR?
- Bezoarların gelişiminde mide boşalmasının yavaşlamasına veya mide asidinin azalmasına yol açan mide cerrahisi (trunkal vagotomi) piloroplasti, Billroth II parsiyel gastroenterostomi) önemli bir faktördür.
- Mide rahatsızlığı ve mide operasyonu geçirmemiş kişilerde yiyecekleri az çiğnemek, yüksek lifli besinler ile beslenmek, özellikle Trabzon inciri gibi meyveler de bezoar oluşumuna neden olabilir.
- Şeker hastalığına bağlı gastroparezi durumu da bezoar oluşumunda etkilidir. Bezoar oluşumuna trikotillomani olarak bilinen saç ve kıl koparma hastalığı, tırnak yeme hastalığı gibi psikolojik bozukluklar da neden olabilmektedir.
BEZOAR HASTALIĞI BELİRTİLERİ
Bezoar Hastalığı
Bezoarların yerleştiği kısma göre belirtiler değişkenlik gösterebilir.
- Bezoar gelişmiş hastada herhangi bir şikayet olmayabilir veya akut abdomen (ani başlangıçlı ve şiddetli karın ağrısı) ve genel gastrointestinal sistem şikayetleri (kusma, karın ağrısı, iştahsızlık, kabızlık, kilo kaybı gibi) şikayetler ortaya çıkabilir.
- Ağrı yemek yemeye başlandığında şiddetlenebilir ve yemekten hemen sonra kusma meydana gelebilir.
- Bu hastalarda demir eksikliği anemisi (kansızlık) görülebilir.
- Bezoarlar genellikle midede oluşurlar ve sindirim ile ince bağırsağa geçerek tıkanmaya sebep olabilirler.
- Nadir vakalarda kuyruk şeklinde mideden ince bağırsağın jejunum kısmına uzanabilir ve bu durum Rapunzel sendromu olarak bilinir.
BEZOAR HASTALIĞI KOMPLİKASYONLARI
- Bağırsak tıkanıklığı (ileus),
- Gastrointestinal sistem delinmesi,
- Ülserleşme,
- Gastrointestinal sistem kanaması,
- Pankreatit (pankreas iltihabı),
- Tıkanma sarılığı,
- Süperior mezenterik arter sendromu,
- İntussepsiyon veya peritonit (karın zarı iltihabı) gibi komplikasyonlara yol açabilir.
BEZOAR HASTALIĞI TEŞHİSİ
Bezoar teşhisinde öncelikle gastroentroloji veya iç hastalıkları uzmanı hastanın klinik muayenesinde hastanın geçirdiği operasyonlar, hastanın beslenme şekli ve sindirim sorunu yaratabilecek bir hastalığının olup olmadığını sorar. Hastanın karın muayenesinde karın sağ üst kadranda sert bir kitle palpe edilebilir (elle muayene esnasında ele gelen kitle hissedilebilir).
Hastanın muayenesinden sonra bazı tetkikler istenebilir.
Örneğin;
Direkt karın grafileri bağırsak tıkanıklığı bulgularını gösterebileceği gibi bezoarların tespitinde yeteri kadar etkili olmamaktadır. Bezoar teşhisinde bilgisayarlı tomografi ve ilaçlı BT yöntemi, ultrasonografi tetkiki oldukça yararlıdır. Gastrik bezoarların tanı ve tedavisinde gastroskopi (endoskpik yöntem) önemli bir yöntemdir.
BEZOAR HASTALIĞI TEDAVİSİ
Bezoarlar genellikle mide yerleşimlidir fakat duodenum ve ince bağırsağa kadar uzanabilirler.
Bezoar tedavisinde medikal tedavi, endoskopik tedavi ve kapalı ya da açık cerrahi tedavi gibi yöntemler kullanılır.
Fito bezoarlarda etkili olduğu bilinen medikal tedavide proteolitik ilaçlar kullanılır. Medikal tedavinin, endoskopik yöntem ile bezoarlar parçalandıktan sonra daha etkili olduğu görülmüştür. Ancak proteolitik enzimlerin ve endoskopik parçalama yönteminin veya endoskopik çıkarma yönteminin trikobezoarlarda etkili olmadığı da bilinmektedir.
Endoskpik yöntem ile çıkarılabilecek boyuttaki bezoarlarda, bu yöntem ile çıkarma işleminin denenmesi yoluna başvurulabilirken, mideyi çok fazla ya da tamamen kaplamış bezoarlarda laparoskopik cerrahi ya da açık cerrahi yöntem kaçınılmazdır.
Cerrahi tedavi sırasında, mide dışında ince bağırsaklara kadar yayılabilecek bezoarların da değerlendirilmesi gerekir. Laparoskopik cerrahide; trikobezoarın parçalanarak çıkarılmasının zorluğu, kopan parçaların bağırsakta tıkanma (obstrüksiyon) oluşturma riski ve saç tellerinin abdominal boşluğa dökülmesi gibi komplikasyonları olduğu için bu yöntem çok fazla önerilmemektedir. Ayrıca tedavi sonrası bezoar tekrar oluşabilir. Bu nedenle hastada, bezoar oluşumunu tetikleyen faktörlerin ortadan kaldırılması önemlidir.
Sodyum aljinata bağlı bezoar, ilacın kesilmesiyle kendiliğinde kaybolabilir. Diğer ilaç kaynaklı bezoarlarda endoskopik parçalama veya cerrahi tedavi gerekebilir.
Bezoar oluşumunda trikotillomani hastalığı etkiliyse hastanın psikiyatrik destek alması da gerekir.
SİNDİRİM SİSTEMİ HASTALIKLARI İLE İLGİLİ BENZER YAZILARIMIZ
- Çocuklarda pika sendromu nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- İntusepsiyon nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Akut karın ağrısı (abdominal ağrı) neden olur
- Endoskopi nedir, ne için yapılır
- Boşaltma sendromu nedir, neden olur
