Atel, hasar görmüş ya da travmaya uğramış bir vücut bölgesinin hareketsiz ve sabit tutulması için kullanılan bir alettir. Ateller genellikle sıkı ya da sert maddelerden yapılırlar, bazen ped ile sarılırlar. Kişinin kendi vücudunda yaralanmamış bir bölge de atel olarak kullanılabilir.
NEDEN ATEL UGULANIR?
- Travmaya uğramış ve yaralanmış dokunun, ekstremitenin ya da vücudun tamamının hareketini kısıtlamak,
- Kontrolü olmayan paralitik kasların önüne geçmek,
- Rehabilitasyonun olabildiğince erken sağlanması için uygun pozisyonu vermek,
- Kontraktürleri düzeltmek gibi nedenlerden dolayı atel uygulaması yapılır.
HANGİ DURUMLARDA ATEL UYGULANIR?
- Kırıklarda,
- Çıkıklarda,
- Burkulmalarda,
- Eklem yaralanmalarında,
- Yumuşak doku yaralanmalarında,
- Cilt bütünlüğünü bozan yaralanmalarda,
- Eklem enfeksiyonlarında,
- Tenosinovit,
- Akut artrit/gut, bunlar gibi durumlarda atel uygulaması gerekebilmektedir.
ATEL UYGULAMA NE İŞE YARAR?
Olay sahasında atel uygulamaları ile;
- Damar ve sinirlerin, kırık kemik uçları tarafından daha fazla hasar görmesi engellenir.
- Kapalı kırıkların açık kırıklara dönüşmesi engellenir,
- Aşırı kanama olması önlenir,
- Kırık parçaların hareketleri kısıtlanır ve bu sayede ağrı azaltılmış olur,
- Omurga yaralanması varlığında hastanın/yaralının felç olma riski, yağ emboli riski azaltılır.
ATEL UYGULAMADA TEMEL KURALLAR
- Atelleme işlemi en az iki kişi ile yapılmalıdır.
- Atel uygulamasına başlamadan önce, hastanın bilinç durumu ve ABC değerlendirilmeli, gereken durumlarda öncelikle ileri yaşam desteği uygulamalarına yer verilmelidir.
- Atelleme işleminden önce hasta/hasta yakınlarına bilgi verilmeli ve onay alınmalıdır.
- Atelleme sırasında hasta mahremiyetine özen gösterilmelidir.
- Atelleme işlemi, eğer olay yeri güvenliğini tehdit eden bir durum (çökme, yangın, elektrik, vb.) yok ise olay yerinde, hasta hareket ettirilmeden yapılmalıdır, ancak aksi taktirde (çökme, yangın, elektrik, vb. gibi hasta güvenliğini tehdit eden durumların varlığında) hasta/yaralı önce güvenli bir yere alınmalıdır.
- Yaralanan ekstremitenin hareket etmesini önlemek amacıyla, sağlık personeli ellerini kullanarak, yaralanan bölgeyi immobilize (hareketsiz hale getirme işlemi) etmelidir.
- Travmaya uğrayan bölgenin tam olarak görülebilmesi için hasta/yaralının kıyafetleri kesilmeli, takıları çıkarılmalıdır.
- Müdahale edilecek vaka “adli vaka” ise kıyafetlerin kesilme işlemi yaranın bulunduğu kısma 10-15 santim uzaklıktan yapılmalı, böylece kanıtların bozulmamasına dikkat edilmelidir.
- Vücudun travmaya uğrayan bölgesi ağrı, hassasiyet, sıyrık, yırtılma, delinme, kanama, açık kırık, deformite, ödem ve ekimoz bakımından değerlendirilmelidir.
- Atelleme işlemine başlamadan önce açık yara varsa, tekniğine uygun şekilde kapatılmalı, kanama söz konusu ise kontrol altına alınmalıdır.
- Atelleme öncesi ve sonrasında ekstremitenin distalindaki nabız, kapiller dolum, his ve mümkünse motor fonksiyonlar hastaneye yetişinceye kadar sık aralıklarla değerlendirilmeli ve kayıt altına alınmalıdır.
- Atellemeden önce aşırı deformiteler hafifçe traksiyon uygulanabilir, ancak traksiyon sırasında direnç oluşur ve dolaşım bozulur ise ekstremiteyi zorlamadan bulunduğu pozisyonda atelleme işlemi gerçekleştirilmelidir.
- Femur diafiz kırığı dışında hiçbir kırılmış kemik ya da çıkık normal anatomik pozisyonuna ve şekline getirmeye çalışılmamalıdır.
- Gereksiz zorlama, aşırı hareket ve krepitasyon araştırması yapılmamalıdır.
- Atel, travmaya uğrayan bölgenin alt ve üst eklemini içine alacak şekilde yerleştirilmelidir.
- Atel eklem bölgesine uygulanıyorsa komşu kemikler de stabilize edilmelidir.
- Lokal ödem oluşumunun önlenmesi için mümkünse ekstremite elevasyona alınmalı ve soğuk uygulama yapılmalıdır.
- Atel, dolaşımını engelleyecek kadar sıkı ya da kırık bölgenin hareket etmesine izin verecek kadar gevşek olmamalıdır.
- Atel uygulaması yapılmadan önce tüm yaralar steril spanç veya ped ile kapatılmalıdır.
- Atelin sert yüzeyleri yumuşak materyal ile katılmalıdır.
- Sert, karton ateller, vb. kullanılacak ise yaralanma bölgesinin etrafı mutlaka ped, pamuk, havlu, vb. yumuşak malzemeler ile dolgu yapılarak desteklenmeli ve böylece ikincil bir yaralanma oluşumu önlenmelidir.
- Atel uygulandıktan sonra, atelin kendi kemerleri veya yapışkan bantları, üçgen bandaj, sargı bezi, elastik bandaj veya flaster ile sabitlenmelidir.
TEKNİĞİNE GÖRE UYGULANMAYAN ATELLEMELERİN RİSKLERİ
- Sinir, doku ve kan damarlarına aşırı bası oluşabilir.
- Atel uygulamak için ısrarcı olmak hayatı tehdit edebilir, hastaneye ulaşımı geciktirebilir.
- Ekstremitenin uç kısımlarının kanlanması bozulabilir veya durabilir.
- Eklem ve kemiklere aşırı güç uygulamak kas, sinir ve damar yapılarında kalıcı hasara neden olabilir.
Konuyla İlgili Diğer Yazılarımız
- Femur kırılması neden olur
- Baş, boyun ve omurilik yaralanmaları
- Ayak bileği kırıkları neden olur
- Kaburga kırığı neden olur, nasıl tedavi edilir
- Fizik tedavi uygulanan hastalıklar
