Paylaş

Tweetle

Paylaş

E-posta

Anafilaksi nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Anafilaksi, vücuda alınan yabancı maddelere karşı gelişen, hayatı tehdit eden alerjik bir reaksiyondur. Anfilaksi alerjik hastalıklar arasında en az görüldüğü gibi en tehlikeli olanıdır. Anafilaksi mast hücresi ve bazofillerden IgE aracılığı ile gelişen immünolojik reaksiyon sonucu salınan mediatörlerin yol açtığı ani başlayan sistemik bir aşırı duyarlılık reaksiyonudur.

Anafilaksi, bazı akyuvar tiplerinden protein salınmasından kaynaklanır. Bu proteinler alerjik reaksiyon geliştiren ya da reaksiyonu daha ciddi tablolara getiren maddelerdir. Bu maddelerin salınımına bağışıklık sistemi reaksiyonu veya bağışıklık sistemi ile ilgisi olmayan başka şeyler neden olabilir. Benzeri klinik tablo IgE’ye bağımlı olmayan diğer mekanizmalar ile gelişir ise ”anofilaktoid reaksiyon” olarak adlandırılır. Anafilaktik reaksiyonlar her yaş grubunda görülür iken, erişkinlerde ve kadınlarda daha sık görülür. Dünya genelindeki insanların ortalama % 0,05 veya 2’si yaşamlarının bir döneminde anafilaksi yaşamaktadırlar.

Anafilaksiye neden olan faktörler

Anafilaksi etkeni nedenler, ilaçlar ve tanı için kullanılan ajanlar, besinler ve arı sokması en sık rastlanan anafilaksi nedenleridir. Geçmiş bilgilerde üç büyük serinin ikisinde besinler, birinde ise ilaçlar yer almaktadır. İlaçlardan, penisilin, antibiyotikler ve nonsteroid antiinflamatuar ilaçlardır. Besinlerden ise yer fıstığı, kabuklu deniz ürünleri en sık anafilaksiden sorumlu tutulan besinlerdir. Çocuklarda en sık anafilaksi nedeni süt, yumurta, deniz ürünleri ve yer fıstığı gibi besinlerdir.

Gıda alerjisinde önemli olan durum sorumlu gıdayı kişinin veya çocuğun diğer gıdalardan ayırt edememesidir. Anafilaksinin diğer bir önemli nedeni ise arı alerjisi, özellikle yaz aylarında bu durum daha sık görülür. Ayrıca lateks alerjisi de son yıllarda eskisine oranla daha çok anafilaksiye neden olmaktadır. Bazı insanlarda egzersiz öncesi ilaç alımı (aspirin, antiinflamatuar gibi ilaçlar) anafilaksiye yol açabilir. Anafilaksi gelişen bazı vakalarda herhangi bir neden ya da etken olmadan anafilaksi meydana gelebilir ve bu duruma idiyopatik anafilaksi adı verilir.

Anafilaksi (alerjik şok) belirtileri

Anafilaksinin en belirgin özelliği ani başlamasıdır. Arı sokması sonucu ya da ilaç alımı sonrası dakikalar içinde anafilaksi gelişebilir. Ölüme kadar giden vakalarda şikayetler ilk 30-60 dakika arasında meydana gelir. Baş ağrısı egzersiz ile meydana gelen anafilakside % 30 vakada görülür iken, diğer nedenler ile gelişen anafilakside % 5 civarında görülür.

Anafilaksi belirtileri hastaya göre değişiklik gösterebilir. Hastada baygınlık hissi, sıkıntı, ölüm korkusu, halsizlik, baş dönmesi, ellerde, ayaklarda kaşıntı ve kızarıklık, dilde tat değişikliği gibi öncül belirtiler ve sonrasında dilde, ağız içinde, boğazda, kaşıntı, şişme gıda alerjisinde ilk şikayetler olabilir. Hastaların genelinde cilt bulguları (kızarıklık, kaşıntı, kurdeşen ve şişmeler) görülebilir.

Üst ve alt solunum yolları sorunları (kuru öksürük, tükürüğünü yutmada zorluk, boğazda şişlik hissi, zor nefes alma ve boğulma hissi) gibi şikayetler anafilaksiye bağlı ölüm nedenlerinin en sık sebebidir. Alt solunum yolları sorunları ile birlikte astım krizi ve solunum durması ortaya çıkabilir. Kalp damar sisteminde gelişen şikayetler, tansiyon düşüklüğü, nabız artışı, nabız düzensizliği, çarpıntı ve şok gelişebilir. Gözlerde kaşıntı ve sulanma, burunda kaşıntı, hapşırma, burun akıntısı, bulantı, kusma, ishal, karında kramplar ortaya çıkabilir.

Anafilaksi (alerjik şok) teşhisi

Anafilaksi tanısı hastanın verilecek bilgiye dayanır. Anafilaksiye neden olabilecek bir alerjen ile karşılaşma ve bu süre ile reaksiyon arasında geçen zaman, reaksiyonun özelliği ve reaksiyonun düzelme süresi öyküde önemlidir. Anafilaksi öyküsü ve belirtileri olması durumunda, akut dönemde hastalığı destekleyecek laboratuvar testleri olarak plazma histamin düzeyi, plazma veya serum total triptaz düzeyi ölçümleri kullanılır.

IgE aracılığı ile anafilaksiye neden olan etkeni saptamak için deri testleri ve alerjene spesifik IgE ölçümü ile bu etken kesinleştirilir. İn vivo deri testleri, in vitro deri testlerine oranla daha duyarlıdır. Anafilaksi tanısında benzer hastalıkların ayırt edilmesi önemlidir. En sık karışan rahatsızlık ani tansiyon düşüklüğü yapan vazodepresör reaksiyonlardır. Diğer karışan hastalıklar ise panik atak, miyokard infartüsü (kalp krizi), pulmoner emboli, hipoglisemi (şeker düşüklüğü), nörolojik problemler, yaygın kızarıklık ile seyreden fluşing sendromları, şoklar ve nonnorganik durumlar ayırıcı tanıda düşünülmesi gereken klinik tablolardır.

Anafilaksi (alerjik şok) tedavisi

Anafilaksi tedavisinde kullanılan en önemli ilaç epinefrindir. Kullanılmaz ya da tedavi geç kalır ise anafilaksi ölüme neden olabilir. Hastanın durumunun tanımlanması, hava yolunun açılması, kan basıncı ve nabzın ölçülmesinin ardından bacaklar havada olacak şekilde hastaya sırt üzeri yatış pozisyonu (supin) verilmeli, enjekte edilmiş bir antijen var ise enjeksiyon bölgesinin proksimaline turnike uygulanması, oksijen verilmesi, damar yolunu açıp sıvı vermek tedavide ilk basamakları oluşturur.

Anafilaksi geçiren hastaya supin (sırt üzeri ve bacaklar havada) pozisyonunun verilmesi çok önemlidir. Fatal anafilaksi olgularının %10’unda hastaların yatar pozisyondan ayağa kalktıklarında veya ayakta oldukları sürede öldükleri saptanmıştır. Bu nedenle hastaya verilmesi gereken pozisyon çok önemlidir. Epinefrin sadece kliniklerde değil, aynı zamanda arı alerjisi, besin alerjisi ve nedeni bilinmeyen alerjik reaksiyonlara karşı hassas olan kişilerin hazır çekilmiş epinefrin (Epipen) enjektörünü yanlarında taşımaları gereken bir ilaçtır. Fakat Epipen uygulamasını doktorların, hastalarına çok iyi öğretmeleri gereklidir. Bu ilaçların uygulaması bilinçsiz olur ise hastanın ölümüne yol açabilir.

Anafilaksi gelişen hastaya hiç gecikmeden bir taraftan hasta değerlendirilir iken, bir taraftan Epipen uygulanmalıdır. Kas (IV) yolu ile yeterli dozda verilen epinefrin ilacının çok fazla yan etkisi olmadığı gibi, damar (IM) yolundan ya da yüksek dozda verilen epinefrin ölümcül olabilecek ritim bozukluğuna sebebiyet verebilir. Damar yolu ile verilen epinefrin ciddi aritmilere müdahale edilebilecek ortamlarda uygulanmalıdır. Anhistaminikler kaşıntı ve ürtiker semptomlarını gidermek amaçlı epinefrine ilave olarak verilebilir.

Kortikosteroidlerin anafilaksi tedavisinde önemi tam olarak bilinmemektedir. Epinefrine cevap vermeyen, küçük hava yollarının daralmasından kaynaklanan akciğer hareketlerinin zorlanması durumlarında hastaya inhale beta-agonist verilebilir. Anafilaksinin en zor tedavi edilen ve hayatı tehdit eden bulgusu uzamış ve derin hipotansiyondur. Hipotansiyonun tedavisinde sıvı ve epinefrine ek olarak vazopresör ilaçları verilir. Bu tip reaksiyonlarda hasta acil olarak hastaneye götürülmelidir.

Alerjik hastalıklar ile ilgili benzer sağlık yazıları

1. Polen alerjisi olanlar nelere dikkat etmeli
2. Arı alerjisi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
3. Hayvan alerjisi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
4. Besin alerjisi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
5. Polen alerjisi nedenleri, belirtileri ve tedavisi
6. Alerjik astım nedenleri, belirtileri ve tedavisi
7. Alerji nedir? Alerji neden olur