Amilaz nedir?
Amilaz, insanlarda tükrükte ve pankreas salgılarında bulunan bir enzimdir. Amilaz enzimi vücudun beslenme ile aldığı nişastanın sindirilmesinde ve onun glukoz ve maltoz şekerleri gibi daha küçük parçalara ayrılmasında etki eder. Farklı hızlarda olmak üzere, amilaz gibi düz zincirli poliglukanların, amilopektin ve glukojen gibi dallı poliglukanların hidrolizini gerçekleştirir.
Serumda bulunan amilaz enzimlerinin molekül ağırlığı 54.000 ve 62.000 arasında değişir. Amilaz, molekül ağırlığı yüksek olmadığı için idrara geçebilen bir enzimdir. Amilaz, sağlığında herhangi bir sorun olmayan kişilerin idrarında da bulunabilen bir plazma enzimidir.
Amilaz enzimi vücudun nerelerinde bulunur?
Amilaz aktivitesinin en yüksek olduğu vücut yapıları parotis bezi ve pankreas olmakla birlikte, amilaz aktivitesinin daha düşük olduğu vücut yapıları ise testisler, overler, fallop tüpleri, bağırsaklar, iskelet kası ve yağ dokusudur.
Amilaz hidrolaz enzimi olup karbonhidratların sindiriminde görev almasına rağmen, serum aktivitesi yemeklerden önce veya yemeklerden sonraki değerleri arasında çok farklı değildir. Sağlıklı kişilerin serumunda ölçülen amilaz aktivitesinin yaklaşık % 55-60 kadarı tükürük bezinde oluşur.
Amilaz yüksekliğine neden olan hastalıklar
Pankreas hastalıkları amilaz yüksekliğine neden olur mu? Serum amilaz düzeyi sıklıkla akut pankreatit ve tükürük bezi iltihabı durumlarında araştırılır ve yükselir. Akut pankreatitli vakaların yaklaşık % 80’inde ilk 24 saat içinde serum amilaz seviyesi yükselir ve 12-72 saat sonra en yüksek seviyeye ulaşabilir. Fakat bazı kronik panreatitli hastalarda ve hipertirigliseridemiye bağlı meydana gelen akut pankreatit vakalarında serum amilaz seviyesi normal saptanabilir.
Böbrek hastalıkları amilaz yükseliğine neden olur mu? Serum amilaz düzeyi kronik renal yetmezliği (böbrek yetmezliği) olan hastalarda da normalden iki kat yüksek bulunabilir fakat idrar ile atılan amilaz seviyesi normal ya da normalin altında çıkabilir, bu nedenle renal yetmezliği şüphesi taşıyan hastalarda amilaz ölçümlerinin yanı sıra kreatinin, idrar amilaz ve idrar kreatinin değerlerinin de araştırılması gerekir.
Gastrointestinal sistem hastalıklarına bağlı amilaz yüksekliği: Perfore peptik ülser, bağırsak tıkanıklığı veya bağırsak nekrozu, pankreatit olmaksızın da safra yolları tıkanıklığı, pankreatit (pankreas iltihabı), peritonit (karın zarı iltihabı), akut apandisit, tükürük bezi iltihabı ya da kabakulak enfeksiyonu ile birlikte tükürük bezi iltihabı, yemek borusu hastalıkları gibi sindirim sistemine ait hastalıklarda serum amilaz seviyesi yüksek çıkabilir.
Kötü huylu (kanser gibi) hastalıklara bağlı amilaz yüksekliği: Akciğer tümörleri veya kanseri, özofagus (yemek borusu) kanseri, testis tümörleri veya kanseri, over (yumurtalık) kanseri, meme kanseri, feokromasitoma, timoma, multipl miyeloma gibi malignite riski taşıyan hastalıklarda da serum amilaz seviyesi yüksek çıkar.
Diğer hastalıklara veya durumlara bağlı amilaz yüksekliği: Diyabetik ketoasidoz, aort anevrizması, serebral travma, travmatik şok, yanıklar, akut alkol toksikasyonu, septik şok, ilaçlar, eroin kullanımı, kardiyak cerrahi operasyonlar, salpenjit (fallop tüplerinin iltihabı), hepatitler, karaciğer sirozu gibi durumlar da amilaz yüksekliğine sebep olabilir.
Metastik tümörler bazen normalden 25-50 kat yüksek çıkabilen amilaz düzeyine neden olabilir. Normal gebeliklerde, serum amilaz aktivitesi orta seviyede yükselebilir. Ektopik gebeliklerde (dış gebelik) ilk baştan serum amilaz seviyesi yükselmeyebilir iken, tüpün yırtılması (rüptür) durumunda serum amilaz seviyesinde artış olabilir.
Tübo-ovarien apselerde ve oddi sfinkterinde kasılmaya neden olan narkotik analjeziklerin kullanımından sonra kişinin serum amilaz seviyesi yükselebilir.
Amilaz seviyasinin referans aralıkları
Amilaz yüksekliği yapan hastalıklar ile ilgili benzer yazılar
- Pankreaitit (pankreas iltihabı) nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Tükürük bezi iltihabı nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Peptik ülser nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Akciğer kanseri nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Testis kanseri nedenleri, belirtileri ve tedavisi
- Kronik böbrek yetmezliği nedenleri, belirtileri ve tedavisi
