Ağız kokusuna neden olan hastalıklarveya etkenler
Ağız kokusu (halitosis), Latince’den halitus ve osis kelimelerinden türeyen ve ağızda oluşan,insanların hem sağlığını hemde sosyal yaşamını doğrudan ve olumsuz etkileyen bir sorundur. Yapılan çalışmalarda görülmüştür ki halitosis (ağız kokusu) toplumun birçok kesimini etkilemekte ve sosyal bir incinme sebebi olmaktadır.
Ağız kokusu, bazı bakterilerin ağız içindeki gıda artıkları ile birleşerek oluşturduğu hoş olmayan kokudur. Bu sorun genellikle ağız içi nedenlerden kaynaklanmaktadır. Daha seyrek görülmekle birlikte bazı sistemik hastalıklarında ağız kokusuna neden olduğu bilinmektedir. Ağız kokusu özellikle sabahları daha fazla hissedilir. Fakat herhangi bir sağlık sorunu olmayan kişilerde ağız kokusu dişlerin fırçalanması ve diş ipi kullanımı ile geçer. Ağız bakımının iyi yapılmasına rağmen devam eden ağız kokusu durumunda bir diş uzmanına baş vurmak gereklidir.
Ağız kokusuna neden olan faktörler
Ağız kokusunun ortaya çıkmasında altta yatan bazı hastalıklar olabilir. Bu hastalıklar ağız kaynaklı ya da hastalık kaynaklı olmak üzere iki grupta değerlendirilir.
Ağız kaynaklı ağız kokusu nedenleri : Dilin posterior kısmında bakteri artışı, akut ülseratif jinivit, agresif peridontitis, kserostomi, oral ülserasyon, oral malignite, bazı diş hastalıkları, Ağzın kötü hijyeni ve yiyecek birikmesi, ağızdaki özellikle gram negatif anaerobik mikroorganizmalar uçucu sülfür bileşiklerini üretirler. Dil üzerinde tükürük, bakteri, epitel hücreleri, gıda atıkları birikerek ağız kokusu oluşturabilirler.
Solunum yolu kaynaklı ağız kokusu nedenleri : Kronik nazal hava yolu tıkanmaları, kronik tonsilitis, boğaz enfeksiyonları, üst solunum yolu ile ilgili tümörler, solunum yolunda yabancı cisim, solunum yolu tümörleri ve bronşekteazi gibi solunum yolu hastalıklarından da ağız kokusu meydana gelebilir.
Sistemik hastalıklar ve enfeksiyonlar kaynaklı ağzı kokusu nedenleri : Farenjit, akciğer apsesi, bronşektazi, helikobakter plori, şeker hastalığı (diyabet), diyabetik ketoasidoz, böbrek yetmezliği, trimetilaminüri, hipermitoninami ve menstruasyon gibi nedenlerden dolayı ağız kokusu olabilir.
Gastrointestinal sistem kaynaklı ağız kokusu nedenleri : Steatore ve malabsorbsiyon sendromları, pilor stenozu ve/veya duodenal obstrüksiyonlar, hepatik yetmezlik, helikobakter pilori, faringoözofageal divertiküller, gastroözofagial reflü hastalığı, akalazya, hiatus hernisi, gastrointestinal sistem kanaması, parazitoz gibi nedenler de ağız kokusuna yol açabilir.
Metabolik nedenlerden kaynaklanan ağız kokusu : Diyabetik koma, üremik koma ve böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği ve fötor hepatikus, trimetilaminüri, hipermetioninemi, sistinosis gibi metabololik kaynaklı ağız kokusu görülebilir.
İlaçlara bağlı ağız kokusu : Kloral hidratlar, nitrat ve nitritler, dimetil sülfükositler, disülfiram, sitotoksik ajanlar, fenotiazinler, amfetaminler grubu ilaçlar ağız kokusu yapabilir.
Ağız kokusuna neden olan yiyecek ve içecekler : Alkol, kahve, sigara, puro, çayın çok fazla içilmesi veya çok beklemiş çayı içmek, soğan, sarımsak, lahana, et, peynir, süt, balık gibi yiyecek ve içecekler ağız kokusu nedenleri arasındadır.
Fizyolojik ağız kokusu nedenleri : Ağız salgılarının azalması, dehidratasyon (sıvı kaybı), vitamin yetmezliği (A-B 12 vitamini) gibi, açlık, sabah ağız kokusu, yaşlılık, demir ve çinko eksikliği gibi faktörler ağız kokusuna neden olur.
Ağız kokusunun nedeni nasıl teşhis edilir?
Ağız kokusu ile hastaneye ya da doktora baş vuran hastanın ağız kokusunun, ne kadar süredir devam ettiği, günün hangi saatlerinde ağız kokusunun olduğu, ağız, diş ve diğer nedenlere yönelik hastanın öyküsünün alınması gerekir. Hastada ağız kokusunun olup olmadığının netleşmesi için hastanın, aile fertlerinden yada arkadaşlarından bilgi alınmalıdır. Ağız kokusunun derecesini belirlemek amacı ile genellikle üç ana yöntem uygulanır.
Ağız kokusu teşhisi için uygulanan organoleptik ölçüm : Deneyimli biri tarafından kokunun değerlendirilmesi yapılır. Hastaların, 2.5 cm çapındaki bir tüp vasıtası ile doktordan yaklaşık 10 cm kadar uzaktan doktorun burnuna doğru üflemesi ile oluşur. Hastalara ölçümden 12 saat önce yiyip içmeyi kesmeleri, diş fırçalamayı bırakmaları şeklinde ki yöntem uygulanır.
Ağız kokusu teşhisi için uygulanan gaz kramotografi yöntemi : Tükürükte, dil örtüsünde veya verilen nefeste sülfür içeren uçucu bileşiklerin konsantrasyonun belirlenmesinde kullanılır. Objektif, güvenilir bir testtir. Bu testte kullanılan cihaz pahalı ve kullanılması için deneyimli ve eğitimli bir kişiye ihtiyaç olması nedeni ile nadir uygulanan bir yöntemdir.
Ağız kokusu için uygulanan halimeter yöntemi : Halimeter’in uçucu sülfür bileşiklerini tespit ederek ağız kokusunun teşhis ve tedavisinde önemli yeri vardır. Ağız kokusuna neden olan gaz bölümlerini milyarda bir hassasiyet ile ”parts per billion” (PPB) cinsinden tespit eder. PPB’nin altındaki değerler normaldir. Ölçümler hastanın ağız ya da burnundan verdiği nefes ile yapılır. Bu yöntem en sık kullanılan, en basit yöntemdir. Bu yöntem organoleptik değerlendirme ile yüksek seviyede korelasyona sahiptir.
Ağız kokusu için uygulanan bana testi yöntemi : Jinival boşluklardaki gram negatif anaerobların ve kısa zincirli yağ asitleri benzoylarjinin-naftilamid (BANA) ile enzimatik yıkıma uğratılarak bakılır. Bunların yanı sıra beta galaktozidaz ve amonyak ölçümü de kullanılmaktadır. Ölçülen amonyak seviyesi ve volatil sülfür bileşikleri seviyesi arasında önemli ilişki bulunmuştur.
Ağız kokusu tedavisi ve önlemenin yolları
Ağız kokusu tedavisine başlamadan önce kokunun kaynağını bulmak önemlidir. Ağız kokusu için hastaların, diş doktoru, KBB uzmanı, gastroentroloji uzmanı gibi uzmanlar tarafından değerlendirilmeleri gereklidir. Ağız kokusunun en sık karşılaşılan nedeni diş, diş eti ve ağız bakımı problemleridir. Ağız kokusunun en etkili tedavisi diş, diş eti ve ağız bakımıdır. Diş fırçalamanın yanı sıra dilinde fırçalanması ve diş ipi kullanımı gerekir. Ağız içindeki eskimiş ve yıpranmış köprü ve diş protezleri ağız kokusuna neden olabileceği için bunların bakımlarının yaptırılması ve eskimiş olan protez ve köprülerin değiştirilmesi ağız kokusu tedavisinde önemli yer tutar. Eksik olan dişlerin gerekli tedavisi yapılmalıdır.
Tükürük ağız kokusunu önlemede en önemli salgı dır. Tükürük salgısının içerisinde yemek parçacıklarını yerinden söküp mideye gönderecek güçlü enzimler güçlü bakteri öldürücü maddeler vardır. şekersiz sakız çiğnemek tükürük salgısını arttıracağı için ağız temizliğinde etkilidir. Ağız kuruluğuna engel olmak için sık sık aralıklar ile su içilmelidir. Su içerek ağız içindeki bakterileri en alt seviyeye düşürmek mümkündür. Su tükürük salgısının arttırılmasında da faydalıdır.
% 3’lük hidrojen peroksitli gargara, setilpiridyum klorit ve zeytin yağı gibi iki fazlı su-yağ gargaralar, bakır klorit içeren gargaralar, oksohalojen oksidan (klorin dioksit + klorit anyon) içeren gargaralar, çinko iyodür içeren gargaralar nefeste bulunan volatil sülfür bileşiklerini ve ağız kokusunu azalmak için kullanılan gargaralar dır. Ayrıca ağız kokusu ve ağızda bulunan yaralar için zararı olmayan ve faydalı olan evde uygulanabilecek bir yöntem olan ada çayı veya 1 litre kaynamış suya 2 çay kaşığı tuz eklenerek yapılan gargara suyu ile günde bir veya iki kez gargara yapmak hem ağızda oluşan lezyonlarda hemde ağız kokusunda faydalı olur. Ağız kokusu için diğer bir öneri ise akşamları yatmadan 2 saat önce birkaç dal maydanozu çiğneyerek yemek veya birkaç tane karanfili çiğnemek ve yatarken dişleri fırçalayıp yatmak sabah hoş bir nefes ile uyanmayı sağlayabilir.
Ağız ve diş hastalıkları ile ilgili temizliğin düzenlenmesine ve yapılmasına rağmen geçmeyen ağız kokusu sistemik hastalıklar bakımından incelenmeli ve bu duruma yönelik tedavi uygulanmalıdır. Bu hastalıkların teşhis ve tedavisi için ilgili bölümlerin bu konu ile ilgilenmesi (KBB,uzmanınca, gastroentroloji uzmanınca, göğüs hastalıkları uzmanınca, diş hekimi uzmanınca) gibi uzmanların ekip olarak ilgilenmeleri gereklidir. Halitosisi (ağız kokusu) olduğunu hisseden ancak ağız kokusu bulgusu olmayan hastaların tedavisi için diş doktoru ve psikiatrist işbirliği gereklidir. Çünkü bu tip hastaların bir kısmında ağız kokusu olmadığı halde ağız kokusu olması korkusu (Halitofobi) vardır. Halitosis (ağız kokusu) kişiyi ve çevresini rahatsız eden bir durumdur. Bu hastaların iyi değerlendirilmesi ve tedavi edilmesi gereklidir.
Ağız hastalıkları ile ilgili benzer sağlık konuları
- Ağız kanseri nedenleri ve belirtileri
- Ağız kuruluğu neden olur
- Ağızda (oral) yara nedenleri
- Diş taşı (tartar) neden olur
- Diş ağrısı nedenleri
